Bhutan được gọi là The Happiest Country. Xứ sở hạnh phúc nhất, dịch vậy ai cũng hiểu ngay. Tuy nhiên, nếu được phép, tôi xin được gỡ bỏ tính từ thông dụng và quen thuộc này, và thay vào đó tính từ “An Lạc”.
Ai chăm đọc đều biết đến cuốn tự truyện Ăn – Cầu nguyện – Yêu đầy lôi cuốn, tinh tế, và tươi sáng của tác giả Elizabeth Gilbert. Trong cuốn sách, bà mô tả bản thân như một người thành thị điển hình, vật vã, lạc lõng, quay cuồng, chán chường trong mớ bòng bong cuộc sống (tưởng chừng như) êm ấm, thành công, hạnh phúc của chính bản thân mình. Bà quyết định tự tìm lại bản thân qua những chuyến đi…
Người ta thúc đẩy chiến lược quảng cáo – marketing du lịch Bhutan như một xứ sở thiên đường lấp lánh. Nhiều người tìm đến Bhutan để… hưởng thụ khái niệm Hạnh Phúc theo cảm quan của bản thân, rồi thẫn thờ với khái niệm Hạnh Phúc kiểu Bhutan không giống như người ta kỳ vọng. …Giờ, chúng ta cùng để lại mọi ý niệm, trở về trạng thái tinh thần thật rỗng, tâm hồn rộng lòng hết mức, và nếu có thể, một cái bụng đói nữa, để đón nhận những điều bất ngờ về Bhutan mà tôi sắp kể với bạn nhé!
ĂN
Để đến được Bhutan, chúng ta phải bay tới Bangkok hoặc Nepal. Rồi từ hai nơi đó bay tiếp. Trước khi đáp ở Bhutan, chúng ta lại quá cảnh thêm lần nữa ở Ấn Độ.
Từ Bangkok bay sang Ấn, trên chuyến bay của hãng hàng không Bhutan DrukAir – một trong hai hãng hàng không được hoạt động ở Bhutan, tiếp viên hàng không sẽ hỏi bạn ăn thịt hay… ăn chay. Hành khách trên chuyến bay cố níu kéo nốt bữa thịt cho ra thịt cuối cùng trước khi sang xứ sở An Lạc. Đến lượt tôi, ngồi giữa khoang máy bay, là không còn lựa chọn… nên tôi rất hưởng thụ món chay theo phong cách Ấn này. Tức là chay kiểu cà ri rau củ quả kèm ớt, thêm nhiều bơ sữa, phô mai.
Tôi quá cảnh tại Ấn Độ. Ngồi yên ắng trong máy bay, lắng nghe dạ dày tập làm quen với tầng tầng lớp gia vị, phô mai, bơ sữa. Chút nữa thôi, chúng ta sẽ từ Ấn Độ bay sang xứ sở An Lạc. Chút nữa thôi, chúng ta sẽ được ăn bữa ăn đầu tiên mang đúng phong cách Bhutan.
Bữa ăn kế tiếp. Tiếp viên không cần hỏi bạn dùng gì nữa. Vì chỉ một lựa chọn thôi. Chay cho nhẹ nhàng!
Chưa đến Bhutan mà đã chỉ toàn thấy… chay với cay thế này. Bạn đã hoảng hồn, đã vỡ mộng về quốc gia Hạnh Phúc chưa?
Thực tế, những ngày ở Bhutan, bạn có quyền ăn thịt. Không ai cấm bạn cả. Bản thân người dân Bhutan vẫn ăn thịt… Các loại thịt gà, thịt lợn, thịt bò… được nhập từ các nước láng giềng. Chủ trương của đất nước An Lạc là không giết mổ. Cách người Bhutan ăn uống khá đồng điệu với người Ấn Độ ở điểm dùng nhiều bơ sữa, phô mai trong món ăn lẫn món uống, các món ăn thường cay, các loại rau thường được xào cùng phô mai và ớt. Nếu hỏi quả gì là quốc quả của Bhutan, khỏi suy nghĩ, tôi cho bạn câu trả lời luôn, đó là quả ớt. Cay cũng là loại gia vị được ưa chuộng nhất ở xứ An Lạc. Đâu đâu bạn cũng thấy ớt. Ớt đầy ngoài chợ, ớt đỏ phơi khô hàng bao tải trong nhà người dân, mở mâm cơm ra, sừng sững đĩa ớt xanh cay xè xào phô mai ngậy. Tóm lại, ẩm thực Bhutan thế nào, tôi xin được tóm gọn thành 3CH: Chay, Chili (Ớt), Cheese (phô mai). Người Bhutan chuộng ăn rau củ quả, ăn nhiều trứng gà, không ham hố ăn thịt. Các món ăn chế biến không cần cầu kỳ. Món nào cần nấu chín thì nấu chín là đủ, nếu thêm cay nữa thì hoàn hảo. Những ngày ở Bhutan, tôi tập làm quen với khái niệm Ngon theo phong thái giản đơn, lành vị, và… cay mãnh liệt…
Chuyến bay từ Bangkok sang Bhutan, tôi có dịp trực tiếp ngắm nhìn và tiếp xúc với những người Bhutan đầu tiên, đó chính là tiếp viên hàng không.
Đồng phục tiếp viên hàng không trên chuyến bay của tôi chính là Kira và Gho, quốc phục Bhutan, nhìn rõ lạ và đẹp mắt, rất cuốn hút. Dường như tiếp viên hàng không xứ Bhutan tự do, thoải mái hơn hẳn so với tiếp viên hàng không các hãng khác mà tôi từng có dịp quan sát. Những người Bhutan đầu tiên tôi gặp, có vẻ như họ yêu gia đình lắm thì phải, trên áo đồng phục của họ gắn đầy huy hiệu vợ, chồng, con cái.
Đợi họ xong công việc, tôi tìm đến và trò chuyện. Tôi chỉ trỏ những chiếc huy hiệu, thắc mắc về chúng, và khen ảnh “đứa bé” và “bạn gái” được in lên chiếc huy hiệu kia. Những người bạn Bhutan cười phá lên, nói là ừ, chúng tôi có gia đình hết cả rồi, nhưng đây không phải vợ con tôi, “đứa bé” bụ bẫm chính là Đức Vua hồi nhỏ, và cô gái xinh đẹp chính là vợ Vua…
Ở Bhutan, mọi người đều nhiệt thành thể hiện sự yêu thương và kính trọng Hoàng tộc. Cách bộc lộ sự ngưỡng mộ vô cùng đơn giản: họ đẹo huy hiệu và cầu nguyện cho nhà vua mọi lúc mọi nơi. Sống trong một quốc gia không cần lo lắng về y tế – giáo dục (công dân Bhutan không phải đóng tiền học hay nộp tiền khám chữa bệnh), người dân Bhutan thế hệ này sang thế hệ khác nối tiếp nhau tiếp nhận sức khỏe thể chất, tinh thần và tri thức qua niềm tin trong trẻo với những giá trị trường tồn bất biến. Giá trị đầu tiên là Thiên Nhiên. Chỉ số Hạnh Phúc thể hiện qua bầu không khí trong lành thanh thoát người dân Bhutan được hít thở. Hoàn toàn xanh. Không khói bụi. Không khu công nghiệp. Người Bhutan tôn trọng thiên nhiên, sống hòa thuận với đất trời. Tôi vẫn ấn tượng về một lần đi sở thú ở đất nước An Lạc. Đó là một sở thú nhỏ, bên trong sở thú nhỏ là một “cái lồng” rất to. Đi hết cái lồng này dễ chừng mất tầm 30 phút là ít. Bên trong lồng, đường hoàng mấy con bò Takin, linh vật Bhutan, phởn phơ gặm cỏ. Tôi đi quanh cái lồng, bên trong lồng đủ cả núi non sông suối, ngắm lũ bò từ phía xa rất xa, tay tôi vặt dâu rừng ven lồng nhẩn nha nhấm nháp, cảm giác vừa ngỡ ngàng lại vừa hả hê. Chưa bao giờ tôi đi sở thú nào tềnh toàng nhưng giàu có đến vậy.
Nơi chúng ta sống, nhiều người đặt niềm tin vào địa vị, vật chất, danh vọng. Người Bhutan hờ hững với những điều ấy, bởi họ có giá trị khác, lành lặn hơn nhiều. Niềm tin lớn nhất của dân xứ An Lạc hẳn là những lời cầu nguyện. Cờ phướn khắp nơi, từ miền đồng bằng rộn rã người cho đến những đỉnh núi cao mây mơn man bao phủ. Người ta in lên cờ những kinh những chú những lời răn dạy giản dị tốt đẹp. Gió thổi. Cờ bay. Muôn vàn những lời nguyện cầu tốt lành từ bi lan tỏa trong không khí, bao bọc ôm trọn xứ sở. Đi du lịch Bhutan, bên cạnh nhiều tu viện – chùa chiền, bạn còn gặp nhiều kinh luân. Có kinh luân to như một căn phòng nhỏ. Có kinh luân đặt bên bờ suối, nhờ dòng nước chảy mà chuyển động xoay vòng. Còn lại là những kinh luân nhỏ quay liên hồi trên tay người cầu nguyện. Kinh luân xoay, những lời dạy – lẽ sống đúc kết từ ngày xưa lan tỏa, nuôi dưỡng phần hồn Bhutan luôn được lành lặn, trong trẻo.
Với nhiều người, Phật là tôn giáo. Người Bhutan thì không nghĩ vậy. Với họ, Phật là lẽ sống. Đó là một người thầy để lại nhiều bài học tinh tế và thấm thía. Người Bhutan trân trọng tiếp nhận và thực hành. Họ thể hiện lòng thành kính đức Phật bằng những lễ hội…
Họ hạnh phúc bởi lối sống giản đơn lành mạnh thấu đáo, sống có niềm tin, biết trân trọng tự nhiên, và phát tâm an lành.
YÊU
Sống ở một đất nước được mệnh danh là hạnh phúc, chuyện Yêu ở Bhutan có khác nơi chúng ta tồn tại?
Những ngày lê la rong ruổi xứ An Lạc, tôi nhìn chằm chằm vào… tay của người bạn đường người Bhutan. Đi chùa, đi uống bia (bạn đừng nghĩ xứ sở Phật giáo là không được phép bia rượu nhé), hay lái xe thảnh thơi trên những con đường Hạnh Phúc (tôi gọi là con đường Hạnh Phúc bởi hai bên đường xanh um cần sa mọc tươi tốt. Cần sa ở đây mọc như cỏ dại, thường được dùng làm thức ăn cho gia súc), tôi không thấy ai đeo nhẫn cưới cả. Tôi lấy làm ngạc nhiên. Sống trong một đất nước lễ hội nhộn nhịp ngày này qua tháng khác, tôi chứng kiến cảnh nhiều bạn trẻ Bhutan hạnh phúc sánh đôi, nắm tay nhau. Song, tuyệt nhiên không ai đeo nhẫn.
… Tình yêu ở Bhutan thì giản đơn và thậm chí là tự do hơn nhiều. Nếu yêu ai đó, bạn hãy đối xử tốt với người ấy. Nếu muốn cưới người ta, hãy xin phép gia đình người ta cùng cán bộ vùng người ta sinh sống. Một buổi gặp mặt hai bên thông gia nhẹ nhàng. Không nhiều thủ tục rườm rà tốn kém. Không nhẫn. Không kim cương. Sau một vài năm sống chung thấy không hợp nhau, có thể trao đổi việc này với nhau, không ràng buộc gì, lại đường ai nấy đi. Ngược lại, sau vài năm bên nhau viên mãn, ăn nên làm ra, muốn lấy thêm người này người kia, hãy hỏi người bạn đời của mình. Nếu người ta cho phép, bạn có thể kết nạp thêm thành viên mới cho vui cửa vui nhà. Tuy nhiên, hiện tại, người dân Bhutan có cách nhìn thực tế và tiến bộ hơn về vấn đề đa phu – đa thê. Nhất là khi họ có tấm gương lớn, đức vua Bhutan thề trọn đời chỉ yêu và lấy duy nhất một người vợ. Người dân Bhutan tin vào lời thề nguyện tình yêu linh thiêng đó.
Nói không ngoa, có lẽ nghề phụ của người dân Bhutan là… làm mẫu ảnh miễn phí. Người dân ở đây có gương mặt thanh tú, các nét trên khuôn mặt gọn gàng, tự nhiên, không dao kéo, hài hòa và hướng thiện, khiến tôi ngắm mãi không chán. Bhutan không có khái niệm mốt, bạn sẽ không gặp các xu hướng thời trang đa dạng ở đây. Người dân Bhutan yêu bộ quốc phục của mình. Ngày thường cũng như dịp lễ hội, họ chỉ diện duy nhất Gho và Kira. Cả thế giới đổ về Bhutan, ngắm quốc phục Bhutan đẹp, duyên dáng và độc nhất, máy ảnh của dân du lịch khắp thế giới bắt đầu chớp nháy, hoạt động hết công suất. Còn người dân Bhutan, họ điềm nhiên với điều đó, việc ai nấy làm, họ không lấy làm khó chịu.
Tôi hỏi người bạn đường Bhutan, cậu có khó chịu không khi người khác cứ giương máy móc lên chụp ảnh cậu? Cậu bạn trả lời, tôi thấy vui thôi, người ta thích thì người ta chụp ảnh, tôi thấy không sao cả, người khác vui thì mình cũng vui.
… Lên đến đỉnh núi. Tu viện đẹp lung linh tĩnh lặng. Tôi nhìn lên cao hơn, phía đỉnh núi nhỏ của đỉnh núi to tôi đang đứng. Nơi đó, lại có một cái nhà con con xinh xinh nữa.
Căn nhà im lìm dành cho những ai bị vụn vỡ. Vụn vỡ bởi các mối quan hệ đời sống. Vụn vỡ bởi các ảo vọng không thành. Vụn vỡ bởi quá nhiều mục đích sống lớn lao. Căn nhà chữa bệnh nằm giữa trời và những tầng mây. Bạn ở đó một-vài năm, đối diện với sự thật, với bản ngã, không người thân, không Facebook. Bạn soi mình vào bản thân. Tự bạn nhìn ra vấn đề, tự bạn đối diện với nó, và tự bạn vượt qua khúc mắc bạn tạo ra. Căn nhà đó khiến tôi nhớ đến bộ phim của tiền bối Kim Ki Duk, Xuân, Hạ, Thu, Đông… rồi lại Xuân. Tôi tự hỏi, nơi chữa bệnh lý tưởng này chỉ được dùng cho công dân Bhutan thì có vẻ như hơi phí và thừa thãi thì phải.
Và tương lai của Bhutan…
Kết thúc những ngày ở xứ An Lạc, trên đường bay về tôi có duyên rong ruổi cùng một vị sư Bhutan. Tôi hỏi ông, tương lai của Bhutan sẽ thế nào? Ông nói, Bhutan nhỏ, nhưng sẽ mở lòng chứa đựng thêm mọi vụn vỡ của cả thế giới.
Những căn nhà Meditation trên núi cao sẽ không chỉ dành riêng cho người Bhutan, mà sẽ mở cửa cho bất kỳ ai ngoài kia gục ngã trước cuộc sống vội vã bon chen không chịu ngừng nghỉ này.
