Một trong những điều thích thú nhất của mùa hè ở khu vực Bắc Mỹ là sinh hoạt ngoài trời do thời tiết ấm áp cho phép. Chỉ cần tìm được một tàn cây rộng có đủ bóng râm là người ta có thể tổ chức một buổi picnic ăn uống ngoài trời cho gia đình vào những dịp cuối tuần. Nhưng với ngày Lễ Lao động vào đầu tháng 9 vừa qua cũng có nghĩa là mùa hè chấm dứt khi các em học sinh lớn nhỏ trở lại trường học (mặc dù mùa hè năm nay chính thức kết thúc vào ngày 22 tháng 9).
Khi nói đến sinh hoạt ăn uống ngoài trời, thì sự kết thúc của mùa hè mang đến những cảm xúc buồn vui lẫn lộn. Mùa thu đến, ngoài cảnh sắc rực rỡ của những chiếc lá đổi màu, còn mang đến những thức ăn đặc sản của mùa thu: những trái táo bóng bẩy ngọt lịm, những lọn cải bắp màu xanh đậm bắt mắt, những trái bí ngô màu cam rực rỡ và nhiều thứ bầu bí vàng xanh khác nữa. Bên cạnh đó, mùa thu cũng là thời điểm người ta phải nói lời chia tay với những buổi ăn uống ngoài trời tự do thoải mái. Không còn những buổi picnic ăn trưa trong công viên hay ly cà phê buổi sáng ở ngoài hiên nhà với những giọt nắng ấm đầu ngày mang lại cảm giác an bình thật sự. Không còn những buổi nướng thịt hay những bữa cơm tối với những món thức ăn tươi mới bày trên bàn.
Tuy nhiên, sinh hoạt ăn uống ngoài trời không nhất thiết phải ngừng lại chỉ vì mùa đã thay đổi. Nếu muốn, người ta vẫn có thể tổ chức nướng thịt ngoài trời trong phạm vi nhỏ của gia đình và ngọn lửa từ lò nướng có thể vừa đủ để sưởi ấm trong những buổi tối trời lạnh. Trên thực tế, nấu nướng và ăn uống ngoài trời vào mùa thu thậm chí có thể mang đến cảm giác thích thú hơn so với mùa hè. Nó giống như một phần thưởng, chính xác hơn là vì nó mang lại một chút cảm giác bất ngờ. Thêm vào đó, có một cái gì đó vô cùng dễ chịu khi người ta ngửi được cái mùi khói thoang thoảng thoát ra từ ngọn lửa củi trong một ngày có chút không khí lành lạnh.
Trong cơn bĩ cực của trận đại dịch, một trong những niềm an ủi hiếm hoi có được là việc ăn uống bên ngoài trời nay có thể trở thành một sinh hoạt quanh năm chứ không nhất thiết chỉ trong mùa hè. Việc mở rộng phục vụ ẩm thực cho khách hàng ở ngoài trời với những chiếc bàn được đặt trên lối đi bộ lúc đầu là do sự cần thiết để bảo vệ an toàn sức khoẻ cho khách hàng và đồng thời giúp cho nhà hàng còn tiếp tục hoạt động để tồn tại thì nay đã trở thành một thói quen ăn uống mới mang lại nhiều niềm thích thú. Thực khách tại nhiều thành phố của nước Mỹ đã có cơ hội khám phá ra được một sinh hoạt, một cách thưởng thức cuộc sống mà người dân châu Âu đã có từ lâu: Một ly rượu pha có vị đậm đà hơn hay một miếng bánh pizza có mùi thơm của lửa nướng hơn khi được thưởng thức bên ngoài trời trên một bàn ăn đặt cạnh lối đi; vừa ăn uống vừa nhìn ngắm bầu trời chiều mờ khuất dần trong cảnh hoàng hôn và khách bộ hành qua lại.
Ăn uống ngoài trời là một trong những sinh hoạt quan trọng trong đời sống của người dân châu Âu. Theo số liệu một cuộc khảo sát của Homebase, một thương hiệu về đồ gia dụng, hoạt động tìm kiếm trên internet cho đồ nội thất sân vườn đã tăng 222% vào tháng 1 năm 2021 so với 12 tháng trước đó. Trong khoảng thời gian hai năm đại dịch, những bữa ăn ngoài trời chính là những khoảnh khắc hạnh phúc nhất cùng với người thân và bạn bè khi mà biện pháp giữ khoảng cách xã hội được ban hành để giúp bảo vệ an toàn sức khoẻ cho mọi người. Và khi bữa ăn ngoài trời diễn ra trong một ngày khá lạnh thì điều kiện thời tiết đó chỉ làm tăng thêm cảm giác gần gũi, thân thiết.
Trên thực tế, ăn uống ngoài trời không phải là một sinh hoạt mới mẻ gì mà chính là sự hồi sinh của một sinh hoạt rất cũ. Trong hầu hết chiều dài lịch sử của nhân loại, nấu nướng và ăn uống ngoài trời là một sinh hoạt hết sức bình thường chứ không có gì là ngoại lệ. Nó không phải là một mục đích giải trí mà chỉ đơn thuần là một cách sống. Tại Anh Quốc trong thời nữ hoàng Victoria, người nông dân thường mang theo bánh mì, phô mai và rượu táo trong túi xách ra đồng để cùng nhau ăn uống sau những giờ làm việc cực nhọc. Những bữa ăn ngoài trời kiểu này – nói chơi cho vui thôi – không hẳn là một buổi pinic thuần tuý. Ăn uống xong thì người nông dân lại vác cày vác cuốc làm việc tiếp.
Mà không cứ gì phải đi ngược trở lại thời gian xa xôi như thế, ngay ở Việt Nam, người nông dân từ trước cho tới nay vẫn thường mang cơm theo ra đồng ăn trưa cho tiện, rồi sau đó ngả lưng nghỉ ngơi để lấy sức mà làm lụng tiếp cho tới chiều tối.
Về sinh hoạt ăn uống ngoài trời để giải trí thực ra cũng đã có truyền thống lâu đời ở phương Tây. Trên khắp lục địa châu Âu, thời điểm thu hoạch nho vào tháng 9 cũng là lúc để người ta tổ chức ăn mừng với những bữa tiệc ngoài trời thật lớn dành cho cả cộng đồng cùng chung vui. Trong một cuốn sách viết về phong tục của người nông dân Hungary có mô tả nhiều chi tiết, từ cách đặt bàn ăn trên bãi cỏ gần với vườn nho được trang trí với những bó hoa khổng lồ được đan kết bằng những dây nho tới món thịt hầm nấu trên bếp phả ra mùi thơm ngào ngạt của ớt bột được nêm nếm trong đó.
Nấu nướng ngoài trời cho tới nay vẫn là một sinh hoạt hằng ngày ở hầu khắp mọi nơi trên thế giới. Và nó là cách thức nấu ăn an toàn tránh gây tai nạn chết người. Ở những quốc gia đang phát triển, có khoảng ba tỷ người vẫn thường nấu ăn dùng củi hoặc phân bò để đốt lên thành những đống lửa hay sử dụng những lò nấu rất kém an toàn, kết quả là có hơn 4 triệu ca tử vong có thể phòng tránh được mỗi năm do không khí trong căn bếp bị ô nhiễm. Giải pháp lâu dài cho vấn đề này là cần phải thiết kế những lò nấu ăn an toàn hơn được đốt bằng những nhiên liệu sạch. Nhưng trong khi chờ đợi, cách thức an toàn nhất cho đến nay là nấu ăn bằng cách đốt củi ở ngoài trời.
Năm 2017, một nhóm nhà nghiên cứu đã đăng tải kết quả nghiên cứu của họ trên tạp chí Environmental Research cho biết lượng khí thải độc hại từ lửa củi và từ bếp lò đốt bằng củi giảm đáng kể khi nấu nướng bên ngoài. Cuộc nghiên cứu cũng cho thấy sự khác biệt rất lớn giữa các quốc gia về mức độ nấu nướng bên ngoài. Ở Niger, 80% việc nấu nướng diễn ra ngoài trời, trong khi ở Nepal chỉ có 10%.
Ngay cả ở các quốc gia phương Tây giàu có, nơi người dân được may mắn là được sử dụng lò nấu an toàn trong nhà không gây ngộ độc, thì việc nấu nướng và ăn uống ở bên ngoài vẫn được xem như một sinh hoạt của cuộc sống nguyên sơ mà người ta tìm về. Có người còn đi xa hơn cho rằng nấu nướng ngoài trời giống như liều thuốc giải độc cho những căng thẳng trong cuộc sống của thế giới hiện đại, và ăn uống bên ngoài trời đã nằm “trong máu của chúng ta”.
Nấu ăn bên ngoài trên đống lửa hoặc tổ chức pinic trong rừng để cùng ăn uống chung ngoài trời đều là những sinh hoạt rất tự nhiên. Tổ tiên chúng ta cũng từng làm như vậy khi lần đầu tiên tìm ra được lửa, và chắc chắn những buổi nướng thịt của họ phải được diễn ra bên ngoài trời trước sự trầm trồ và ngạc nhiên của nhiều người vây quanh khi những cụm khói thơm phức từ miếng thịt cháy xém bốc lên.
Có một số loại thức ăn khi ăn ở ngoài trời bao giờ cũng ngon hơn so với ăn trong nhà. Chẳng hạn những gói hạt dẻ rang thoang thoảng mùi thơm của khói được bán ở London vào mùa đông khiến cho khách bộ hành không thể không dừng chân lại. Hay những gói lạc rang nóng hổi từ chiếc xe đẩy của ông già Tàu trên đường phố Hà Nội trong những ngày lạnh trước thời chiến tranh đã từng đi vào văn học sử. Hoặc những miếng thịt trừu nướng thơm lừng trên đường phố New York khiến cho khách hàng phải hít hà. Sự hấp dẫn của những món thức ăn được ăn ở ngoài trời này một phần là do mùi vị của chúng đánh thức vị giác và các tuyến nước bọt của bất cứ ai đang đứng gần đấy.
Nấu nướng ngoài trời cũng thế, như có người lập luận, “đánh thức các giác quan của chúng ta, khơi dậy sự khéo léo và khuyến khích chúng ta suy nghĩ một cách sáng tạo và có ý thức.”
Cũng là mùi nhưng ngược lại, cá tươi và một số món đồ biển khác lại thường có mùi tanh khi ăn bên trong nhà, nhưng nếu được ăn ngoài trời thì mùi tanh ấy có thể giảm đi rất nhiều. Tuy nhiên, một tô canh hay một tô bún cá thật nóng có vị cay nồng nếu được ăn bên ngoài trong một ngày lạnh thì chắc hẳn không gì có thể tuyệt vời hơn.
Có điều thực tế là đôi khi ăn uống bên ngoài trời có thể biến thành một sinh hoạt nhiều bất tiện khi ruồi, muỗi, bọ từ đâu bay tới quá nhiều, hay bỗng dưng mây đen kéo về đổ xuống một cơn mưa làm hư hết mọi chuyện. Vậy thì, cho dù đó là mùa hè hay mùa đông, ăn uống ngoài trời sẽ được thư giãn hơn rất nhiều khi ta biết rằng có căn nhà gần đó để ta có thể rút lui vào khi tình trạng bất tiện bên ngoài trời đã trở nên quá mức chịu đựng. Có như vậy thì ta mới có thể mạnh dạn tuyên bố rằng ăn uống ngoài trời là một sinh hoạt hết sức lành mạnh và cần được khuyến khích.
Huy Lâm