Trong lúc cả thế giới đang choáng váng vì những biến hóa bất ngờ của con virus Corona SARCov-2, ngán ngẩm và mệt mỏi với nỗi buồn đại dịch, cuộc phỏng vấn truyền hình mới đây của vợ chồng Công tước xứ Sussex của Anh quả là một sự kiện đúng thời điểm.
Cho tới nay, gần hai tuần lễ, dư luận chẳng những không chìm lắng mà còn râm ran nóng thêm lên với những luận điểm – đôi lúc đã tệ hại để trở thành luận điệu của hai phe. Một phe bênh vực hoàng gia Anh, chỉ trích chàng hoàng tử nghe vợ và tài diễn xuất của cô vợ nữ tài tử chưa giật được giải thưởng nào. Một phe bênh vực Công nương Sussex, cô bé lọ lem vỡ mộng vì chỉ sau một năm bước vào chốn lầu son gác tía đã nhanh chóng nhận ra đó chỉ là một giấc mơ vương…giả.
Meghan nói gì trong cuộc phỏng vấn?
Cuộc phỏng vấn dài tới gần 2 giờ đồng hồ đương nhiên là phải nhiều chuyện lắm, nhưng các điểm quan trọng nhất được đúc kết lại gồm trên dưới một chục (mười hai) điểm “nổi cộm”.

Photo: Joe Pugliese/ Harpo Productions
Trong số một chục đó, nổi bật nhất là lời than thở của Công nương Sussex rằng cuộc sống trong gia đình nhà chồng – quá sức nghẹt thở và tàn độc đã ảnh hưởng nặng nề đến tâm lý nàng.
Hết muốn sống: Đã nhiều lúc cô nàng nghĩ đến chuyện tự sát: “I just didn’t want to be alive anymore.” Tôi chỉ không muốn sống nữa, và đó là một suy nghĩ dai dẳng, rất rõ ràng, rất thực và rất đáng sợ.”
Đó là thời gian nàng mang thai, sau nhiều tháng bị báo chí “bắt nạt” và bị cấm cung.
Meghan nói về ý định tự tử của mình: “Tôi rất xấu hổ khi phải thừa nhận điều đó với Harry. Tôi biết rằng nếu tôi không nói, tôi sẽ làm. Tôi chỉ không muốn sống nữa.”
Trong cuộc phỏng vấn, người ta thấy nàng nghẹn ngảo khi kể lại việc phải thổ lộ với Harry và hoàng gia để tìm kiếm sự giúp đỡ. Cô nàng nói, nhưng chỉ có ông chồng là quan tâm: “…tôi nhớ – tôi nhớ anh đã nâng niu tôi như thế nào ”.
Với những người khác trong “đại gia đình” thì không được như thế. Meghan kể rằng khi nàng hỏi một nhân vật cao cấp trong hoàng gia về chuyện có thể tìm dịch vụ chăm sóc nội trú – inpatient care, tức là vào một cơ sở y tế, câu trả lời là không thể có chuyện đó. ““Họ nói rằng, tôi thông cảm cho cô vì tôi thấy nó (tình trạng tâm lý của Meghan) tồi tệ như thế nào, nhưng chúng tôi không thể làm gì để bảo vệ cô vì cô không phải là nhân viên được trả lương của định chế (tức là hoàng gia Anh).” Chấm hết.
Meghan cho biết nàng hầu như không được phép ra khỏi nhà, bởi vì mọi người tại “the Firm” (Công ty/Hãng, một từ được chính hoàng gia Anh sử dụng khi nói về gia đình hoàng gia) rất lo lắng về “hình ảnh mà người ta có thể thấy”.
Nàng nói rằng khi bước vào Kensington Palace, nàng đã phải nộp sạch những gì riêng tư: chìa khóa, bằng lái xe và passport và trở thành một thứ tù nhân: “Tôi không thể, bà cũng biết, tôi không thể gọi một chiếc Uber đến cung điện.”
Báo chí bắt nạt và “liệu con cái họ sẽ đen đến mức nào?”: Trong cuộc phỏng vấn, vợ chồng Harry Meghan nói, ngay từ đầu, các tờ báo lá cải đã ác độc với Meghan, đưa ra những bình luận rõ ràng là kỳ thị chủng tộc rõ ràng về cô.

Meghan nói với Winfrey rằng “từ khi bắt đầu mối quan hệ của chúng tôi”, các tờ báo lá cải của Anh đã “có thái độ tấn công và kích động quá nhiều tinh thần phân biệt chủng tộc.”
Hoàng tử Harry xác nhận lời vợ, và nói rằng chính cái môi trường “độc hại” mà truyền thông Anh quốc đã tạo ra đã khiến cho họ đi đến quyết định “rút lui” khỏi cuộc sống hoàng gia và dọn sang California.
“Vương quốc Anh không kỳ thị. Báo chí Anh kỳ thị, đặc biệt là các tờ báo tabloid (được gọi là lá cải vì có khổ nhỏ). Nếu nguồn thông tin vốn là hư hỏng hoặc kỳ thị chủng tộc hoặc thiên lệch, thì những thứ đó sẽ được đưa vào cả xã hội.”
Vấn đề chủng tộc cũng ảnh hưởng đến quan hệ của Meghan với hoàng gia, Hai vợ chồng tin rằng đó có thể là một yếu tố khiến gia đình hoàng gia quyết định không ban tước vị cho con trai họ, Archie, hoặc cung cấp biện pháp bảo vệ an ninh cho cậu con nhỏ.
Tại một trong những khoảnh khắc gây sửng sốt nhất trong cuộc phỏng vấn, Meghan kể rằng vấn đề này đã xuất hiện trong một lần họ – nàng và Harry, trò chuyện với một thành viên của gia đình hoàng gia khi nàng mang thai Archie, đứa con đầu.
Cả hai đều lo lắng rằng con cái của họ sẽ thiệt thòi. “Thằng bé sẽ không được bảo vệ an ninh, không được ban một tước hiệu’ và “cả những lo ngại và xì xầm về da của thằng bé sẽ đen cỡ nào khi nó ra đời.” Meghan từ chối nêu tên người đã bày tỏ những lo ngại đó: “Tôi nghĩ rằng điều đó sẽ gây tổn hại rất lớn cho họ.”
Harry từ chối chia sẻ chi tiết cuộc trò chuyện này nhưng sau khi bị Winfrey gặng hỏi, anh cho biết câu hỏi được đặt ra đại khái là: “Bọn trẻ sẽ trông như thế nào?”
Bị bịt miệng: Meghan than rằng chẳng những nàng mà cả những người khác kể từ lúc nàng bắt đầu hò hẹn cặp kè với Harry đều nhận được chỉ thị – từ hoàng gia, rằng khi được hỏi về hai người, phải trả lời “no comment”.
Bạn có nằm trong số khán giả này?
Cuộc phỏng vấn dài gần 2 giờ đồng hồ trên hệ thống CBS hôm Chủ Nhật 7 tháng 3 đã được 17 triệu người theo dõi ở Mỹ.
Đó là chưa kể số khán giả của GlobalNews, hệ thống ở Canada chia sẻ chương trình đó vào cùng giờ với CBS.
Trong thị trường truyền hình Mỹ hiện tại, với quá nhiều hệ thống cạnh tranh, và cả chia rẽ về mặt chính trị, con số 17 triệu người này là rất lớn. Vào giờ vàng (prime time) của ngày Chủ Nhật trước đó, CBS chỉ ghi nhận mức khán giả trung bình là 6,5 triệu người. Cuộc phỏng vấn đã thu hút một lượng lớn khán giả lớn hơn các chương trình truyền hình lễ trao giải Emmys và Golden Globe mới đây.
Tại Vương quốc Anh, cuộc phỏng vấn dài 110 phút được phát trên hệ băng tần ITV đã thu hút trung bình 11,3 triệu người xem từ 9 giờ tối đến 11 giờ đêm thứ Hai 8 tháng 3. Ở đỉnh điểm, lượng người xem đạt hơn 12,4 triệu người, tương đương 1/5 dân số U.K, và hơn một nửa số người xem truyền hình trên khắp Vương quốc Anh vào thời điểm đó.
Sau hai buổi phát đầu tiên, và sau các lời bàn của giới thông tấn, đã có thêm một lượng lớn khán giả khác xem cuộc phỏng vấn Oprah khi nó được phát sóng ở các thị trường khác và chiếu lại.
Hồi đó, nàng cho rằng việc đó cho thấy hoàng gia bảo vệ nàng, nhưng “Chỉ khi chúng tôi đã kết hôn và mọi thứ bắt đầu thực sự trở nên tồi tệ tôi mới hiểu ra rằng không chỉ có chuyện tôi không được bảo vệ mà còn… họ không sẵn sàng nói ra sự thật để bảo vệ tôi và chồng tôi”.
Khi Oprah hỏi điều đó có nghĩa là nàng giữ im lặng (silent) hay bị bịt miệng (silenced), Meghan trả lời “điều thứ hai”.
Còn Harry nói gì?
Dĩ nhiên là, như mọi trang quân tử Anh cát lợi, Hoàng tử Harry phải ít nói hơn. Chàng chỉ xác nhận những gì nàng nói, thêm thắt chút đỉnh để ủng hộ nàng. Tuy có vài điều chàng thổ lộ riêng về mình có vẻ quan trọng, nhưng chàng cũng khéo léo để khỏi đi tới chỗ đốt cháy cây cầu.


chế nhạo tình cảnh của hai cha con Thái tử Charles
Cha đã từng có lúc không thèm nhấc máy: Ông Hoàng thứ cho biết rằng cái thời mà chàng sắp xếp việc từ/rời bỏ những nhiệm vụ của hoàng gia, Thái tử Charles đã không trả lời các cú điện thoại của chàng. Khi được Oprah hỏi tại sao, chàng nói rằng lúc đó, chàng đã quyết định tự mình lo liệu khỏi bàn cãi gì nữa vì “tôi cần làm việc này cho gia đình tôi. Đây không phải là một bất ngờ đối với bất kỳ ai. Thật sự rất buồn khi sự việc đã đi đến mức đó này, nhưng tôi phải làm điều gì đó cho sức khỏe tinh thần của chính mình, của vợ tôi và của cả Archie”.
Chàng nói thêm rằng nay cha con đã nói chuyện được với nhau nhưng “có rất nhiều tổn thương đã xảy ra” và hai người còn “rất nhiều việc phải vượt qua”, anh nói. “Tôi cảm thấy thực sự thất vọng” vì cho rằng cha, người đã “trải qua một chuyện tương tự”, ý nhắc đến cuộc ly hôn với Công nương Diana, “ông ấy biết cảm giác đó đau đớn đến thế nào.”
Hết tiền từ hoàng gia: Harry tiết lộ chàng đã ngừng nhận tiền của điện Buckingham từ tam cá nguyệt đầu tiên của năm 2020. Hiện nay, họ chỉ sống với khoản tiền mà Công nương Diana để lại.
Đại khái, những điểm vừa kể là những gì quan trọng nhất, và gây nhiều sóng gió nhất trong cuộc trong cuộc phỏng vấn. Số còn lại chỉ là những chuyện đàn bà con nít, như kiểu ai làm cho ai khóc – Kate Middleton hay Meghan Markle, trước hôn lễ của Meghan, chuyện đám cưới bí mật trước hôn lễ cung đình chính thức (mọi người biết rồi) và đứa bé sắp ra đời của họ là con gái.
Giới thông tấn Anh quốc và cuộc phỏng vấn
Hai “cáo buộc” lớn của Công nương Sussex trong cuộc phỏng vấn xoay quanh một vấn đề lớn, tưởng là đã bị xóa bỏ trong thế giới ngày nay: kỳ thị, phân biệt chủng tộc. Vấn đề đó ở Vương quốc Anh, như Meghan đã trình bày và Harry đã xác nhận, thể hiện rõ rệt trong làng báo ở Vương quốc Anh và ngay cả trong hoàng gia.

Photo: Alastair Grant/AP
Đương nhiên là phải có hai dòng dư luận đối nghịch nổi lên sau cuộc phỏng vấn: ủng hộ và chỉ trích.
Dòng ủng hộ chắc chắn là lớn hơn nhiều. Thế giới đang ở vào thiên kỷ thứ ba, và thời đại những thành phần được cho là dễ bị và đã bị tổn thương được bênh vực.
Thế nên không ngạc nhiên gì khi trên thế giới dòng dư luận bênh vực, ủng hộ Meghan và Harry chiếm phần đông đảo.
Nhưng ở Vương quốc Anh, nơi chế độ quân chủ vẫn còn lả một định chế quan trọng và giữa báo giới và hoàng gia có một thỏa thuận bất thành văn, hoặc như Harry mô tả trong cuộc phỏng vấn, một “hợp đồng vô hình” giữa hoàng gia và các tờ báo tabloid, có lợi cho cả đôi bên: một thế giới mà ở đó, sự tiếp xúc trước công chúng được dàn dựng và một mức độ soi mói truyền thống được chấp nhận, đổi lấy sự riêng tư đằng sau cánh cổng cung điện. Đương nhiên, các tờ báo này phải bênh vực cái định chế đó.

Còn chuyện báo chí Anh, đặc biệt là các tờ tabloid, nặng kỳ thị (với Meghan) đã rõ từ thời Harry và nàng sắp sửa lấy nhau. Hồi năm 2018, tờ Daily Star từng chạy tít: “Harry sẽ gia nhập hoàng gia găng tơ qua cuộc hôn nhân này?” trong khi tựa của tờ Daily Mail viết: “ĐỘC QUYỀN: Người đẹp của Harry thì (gần như) bước thẳng từ Compton ra: Ngôi nhà trong khu xã hội đen của mẹ nàng được tiết lộ – chàng có sẽ ghé vào dùng trà không?” (Bài “phóng sự về thân thế của Meghan, với chi tiết ngôi nhà nàng lớn lên nằm ở Crensaw, một khu vực đầy băng đảng ở Los Angeles, Compton cũng là một khu vực nổi tiếng về băng đảng đầy tệ nạn xã hội).
Ngay sau khi cuộc phỏng vấn được phát sóng ở Vương quốc, các báo Anh nhao nhao lên. Họ chạy những hàng tựa và bài viết không giấu diếm quan điểm.
Tờ The Express trách cứ Harry: “Cuộc Phỏng vấn của Oprah: Harry, Meghan đã làm anh mất sạch mọi thứ – hãy hy vọng nàng xứng đáng với cái giá đó”. Trong khi tờ The Mirror trách cả anh lẫn ả: “Meghan và Harry phá hủy gia đình hoàng gia từ bên trong như những người sống sót sau của một giáo phái độc hại.”
Tờ The Sun: “SOAP OPRAH (chơi chữ dùng tên Oprah thay vào Soap opera): “Các chuyên gia của hoàng gia dán cho cuộc phỏng vấn Harry và Meghan của Oprah cái nhãn ‘ích kỷ ’và nói rằng Nữ hoàng sẽ ‘hoàn toàn tan nát.”
Tờ Daily Telegraph viết trong một bài quan điểm rằng cuộc phỏng vấn thể hiện một “sự xúc phạm nặng nề” đến Nữ hoàng. Cho dù Harry và Meghan có lớn tiếng đến mức nào để bày tỏ tình cảm của họ dành cho nữ hoàng, không nghi ngờ gì rằng cuộc phỏng vấn của họ là một hành động les-majeste (khi quân/phạm thượng) tàn khốc.” Bài này còn cho rằng cuộc phỏng vấn còn có thể gây bất ổn cho Khối thịnh vượng chung.
Tờ Daily Mail cũng có quan điểm tương tự, với câu hỏi lớn trên tựa: “Họ đã làm gì?” Biên tập viên chuyên về hoàng gia của tờ báo này gọi cuộc phỏng vấn là “một quả bom” và cho rằng Điện Buckingham đã bị “tê liệt vì ‘kinh hoàng và mất tinh thần’”.
Tương tự, tờ Daily Express viết rằng tình hình đã gây ra “tình trạng hỗn loạn tại cung điện”, trong khi người phụ trách chuyên mục Stephen Pollard chỉ trích rằng suốt trong hai giờ vàng của truyền hình, Meghan và Harry đã “nói về bản thân, cảm xúc và mong muốn của họ trong khi loại trừ tất cả những thứ khác.”
Emily Nash, biên tập viên hoàng gia của tạp chí tạp chí Hello!, mô tả cuộc phỏng vấn như một cách để Hoàng tử Harry và Meghan trả hận: “Tôi đã đoán trước được nhiều lời chỉ trích hơn về báo chí, truyền thông, mạng xã hội và có lẽ là thể chế của chính chế độ quân chủ. Nhưng điều này giống như (họ) đang nhắm vào trả thù riêng với các thành viên trong gia đình.”
The Sun đã đòi phải tiết lộ danh tính của nhân vật cao cấp trong hoàng gia, người được cho là đã đưa ra thắc mắc về màu da của cậu con trai Archie ngày cậu chưa chào đời. Trong một bài xã luận, tờ The Sun đặt câu hỏi: “Có phải họ (Meghan và Harry) đã giữ cho cáo buộc bốc lửa này mơ hồ và vô danh để làm cho không thể phản bác lại? “Làm như vậy họ đã bôi nhọ cả gia đình Harry. Ca ngợi Nữ hoàng và Philip (Meghan và Harry đều xác nhận Nữ hoàng và Hoàng tế Philip đều rất tốt với Công nương Sussex và không hề tỏ ra kỷ thị) chỉ đơn thuần là khuếch đại sự bất công cho những người khác. “
Fact check giải oan
Như phần lớn các thông tin quan trọng ngày nay, đặc biệt là từ nhiệm kỳ của vị Tổng thống thứ 45 của Hoa kỳ, nhiều sự kiện, con số được các nhân vật hoặc báo chí, và cả các phương tiện xã hội, đưa ra, đã được “fact check”, kiểm tra lại xem có đúng hay không, hoặc đúng bao nhiêu phần trăm.
Một post trên mạng Click It Conservative News ngày 10 tháng 3 có nội dung: “Khi một nữ diễn viên Hollywood được trả 7.000.000 đô la để than thở với người dẫn talk show tỷ phú về việc trở thành công chúa đã khiến cô ấy trở thành nạn nhân như thế nào, thì rõ ràng nước M¬ đang rất cần một “hạng tốt hơn” những người tìm kiếm sự chú ý.”
Kèm theo dòng chữ là hình ảnh của Markle, Hoàng tử Harry và Winfrey từ cuộc phỏng vấn. Bài đăng đã có hơn 1.700 lượt chia sẻ và 3.000 lượt phản ứng.
Một user khác đã viết trong một post đăng ở cùng mạng đó ngày 8 tháng 3, “Meghan và Harry đã kiếm được 7 triệu đô la từ việc nói chuyện với Oprah. Chúng ta đã kiếm được bao nhiêu khi nói về chuyện đó cả một ngày?!”
Theo kiểm chứng của Báo USA TODAY, không có chuyện đó.
Ngay từ đầu chương trình Oprah with Meghan and Harry của CBS, người dẫn Ohprah Windfrey đã giải thích: “Trước khi chúng ta bắt đầu, tôi chỉ muốn nói rõ với mọi người rằng mặc dù chúng tôi là hàng xóm của nhau (Oprah ở gần nhà Harry và Meghan)… vẫn chưa có một thỏa thuận nào, hai vị (Meghan và Harry) không biết tôi sẽ hỏi gì, và sẽ không có chủ đề nào là cấm kỵ và hai vị sẽ không được trả tiền cho cuộc phỏng vấn này.
Meghan trả lời, “Đúng như thế.”
Một đại diện của vợ chồng Công tước Sussex cũng xác nhận với báo Business Insider ấn bản India rằng hai người không được trả tiền cho cuộc phỏng vấn.
Thế nhưng đúng là có chừng 7 triệu đô la có liên quan đến cuộc phỏng vấn này.
Số tiền đó đi vào túi của Oprah Windfrey – chính xác là công ty sản xuất Harpo Productions mà Oprah là chủ.
Theo Wall Street Journal, ViacomCBS, công ty mẹ của CBS, đã trả lệ phí bản quyền (license fee) từ 7 đến 9 triệu đô la Mỹ cho Harpo Productions để được độc quyền phát sóng cuộc phỏng vấn.
Với giấy phép này ViacomCBS được độc quyền phát sóng cuộc phỏng vấn tại các thị trường Hoa Kỳ và quốc tế.
Tại Anh quốc, ITV đã giành được quyền phát sóng cuộc phỏng vấn. Báo The Guardian đưa tin ITV đã phải trả 1 triệu bảng Anh.
Về phía truyền hình, người đồng dẫn chương trình Good Morning Britain của băng tần ITV, ông Piers Morgan nói ông ta đã “mắc ói” với “màn đập phá gia đình hoàng gia kéo dài hai giờ của khi Hoàng tế Philip nằm trong bệnh viện”. Morgan nói thêm rằng ông bác bỏ nhận định của cặp vợ chồng này về phân biệt chủng tộc trong Điện Buckingham: “Họ chê trách mọi người… về căn bản họ cho rằng tất cả gia đình hoàng gia là những người theo chủ nghĩa da trắng tối thượng.”
Có một vài tờ báo ở Anh tuy không ra mặt bênh vực Harry và Meghan, đã tỏ ra bình tĩnh hơn, và chú trọng nhiều đến những tác động chắc chắn sẽ có của cáo buộc “hoàng gia Anh kỳ thị”.
Thí dụ như tờ The Guardian, khá thiên tả, gọi những cáo buộc đó là “tàn phá” và tờ The Mirror viết rằng tình hình may đã là “cuộc khủng hoảng hoàng gia tồi tệ nhất trong 85 năm”, cho thấy hoàng gia đang ở trong một “cuộc khủng hoảng” và đang phải tìm cách đối phó.
Cuộc khủng hoảng đó có vẻ như sẽ không sớm kết thúc. Cho đến cả tuần lễ sau, rỉ rả vẫn còn những tin tức và bàn luận về những điểm chính mà cuộc phỏng vấn “quả bom”, mặc dù cả Thái tử Charles lẫn Nữ hoàng Elizabeth đệ Nhị đã bày tỏ sự khoan dung và độ lượng với con trai/cháu trai và con dâu/cháu dâu.
Một thông cáo báo chí (press release) được Điện Buckingham đưa ra hôm 8 tháng 3.
“Cả gia đình rất buồn khi biết được hết mức độ thử thách trong vài năm qua đối với Harry và Meghan”, thông cáo viết, “Các vấn đề được nêu lên, đặc biệt là vấn đề chủng tộc, là đáng lo ngại. Mặc dù một số hồi ức có thể khác nhau, nhưng chúng được xem xét rất nghiêm túc và sẽ được gia đình giải quyết một cách riêng tư.
“Harry, Meghan và Archie sẽ luôn là những thành viên được yêu mến trong gia đình.”
Phía Thái tử Charles, người bị tổn hại khá nặng bởi cuộc phỏng vấn, có tin – đương nhiên là từ một nguồn tin thân cận với cung đình được đăng trên báo tabloild, là đầu tiên, ông đã định có ý kiến về từng điểm mà con dâu và con trai đã nêu ra, nhưng cuối cùng, ông đã không làm. Tin của tờ The Mail cho hay “sau nhiều suy nghĩ, ông nhận thấy rằng chẳng có lợi gì để kéo dài sự đối đầu”, tuy rất buồn, ông đã nhất quyết phải hàn gắn quan hệ bị rạn nứt với con. Trong những ngày tới, có thể ông sẽ viết hoặc điện thoại video với Harry.
Nhưng không phải chỉ có giới thông tấn ở Anh quốc. Dư luận chỉ trích, phê phán đã không bỏ qua Hoàng gia Anh quốc. Làm sao không có phân biệt chủng tộc ở cái định chế lâu đời này của Âu châu từ trước đến nay chỉ toàn màu trắng?
Thế nên những chuyện mà cuộc phỏng vấn tai hại này đang và còn sẽ đẻ ra, sẽ còn dài dài.
Thêm nữa, làm sao có thể kết thúc sớm được, nhất là trong khi các tờ báo – cả lá cải lẫn nghiêm trang, uy tín cùng mình, và các hãng thông tấn Anh quốc và thế giới, đang hào hứng khi có được một đề tài không phải là liên quan đế Covid-19, vốn đã chán ngắt.
Harry, Meghan và con trai, Archie Mountbatten-Windsor, gặp Đức Tổng Giám mục Desmond Tutu trong chuyến công du của hoàng gia đến Nam Phi vào ngày 25 tháng 9 năm 2019, tại Cape Town. Photo: Toby Melville/Getty Images
Đỗ Quân