Đỗ Quân
Lúc ấy là khoảng sau mười giờ đêm, hôm ấy là ngày lễ National fête, ngày mà người Việt gọi là Lễ Quốc Khánh Pháp. Đại lộ dọc theo bãi biển La Promenade des Anglais, La Prom, theo cách gọi của dân thành phố du lịch Nice ở miền nam nước Pháp, đông nghẹt người. Họ là người địa phương, là du khách tứ xứ đổ ra đây để vui hưởng một mùa đêm lễ hội mùa hè. Ở thành phố biển này, La Prom là nơi lý tưởng để mọi người đến trong đêm hè ấy.
Khi màn bắn pháo bông kết thúc, những gia đình có con nhỏ chuẩn bị thu dọn đưa con về cho chúng ngủ. Những người trẻ, các du khách sẽ còn ở lại lâu, đêm còn sớm.
Đột nhiên trong đám đông vui vẻ ấy vang lên những tiếng la thét và người ta bắt đầu chạy.
Một chiếc xe vận tải màu trắng lừ lừ lao thẳng vào dòng người. Lao một cách cố ý. Tốc độ của chiếc xe nhanh dần và bánh xe đảo từ bên này sang bên kia. Không phải là kiểu lái của người say rượu mà là cách điều khiển cố ý, người lái chiếc xe tải cố ý húc vào thật nhiều người.
Người ta chạy tứ tán. Những tiếng thét «chạy đi, chạy đi!» và vài tiếng súng nổ làm đám đông thêm hoảng loạn. Có người ném cả con qua bên kia hàng rào rồi nhảy theo. Nhiều người không biết chuyện gì xảy ra, chạy để tránh cái gì, họ không biết chỉ biết chạy theo người khác, chạy theo bản năng sống còn, chạy vì sợ.
Một nhân chứng kể lại, «Thoạt đầu, chúng tôi cứ nghĩ là họ chạy để tránh mưa. Rồi tôi trong thấy chiếc xe vận tải đang chạy thẳng vào đám đông, rồi tôi nghe ba tiếng súng. Tôi hiểu ra là họ đang chạy lấy thân.»
Chiếc xe tải tiếp tục lao đi, nhiều cảnh sát viên đuổi theo nó. Người lái xe bắn xuống đường, cảnh sát bắn trả. Rồi chiếc xe dừng lại.
Từ chỗ chiếc xe bắt đầu lao vào đàm đông trên lối đi La Prom đến khi nó dừng hẳn lại, đoạn đường dài đến gần hai cây số, rải rác những xác người và những mảnh thi thể văng vãi.
Chỉ vài phút sau, các kênh phát thanh, truyền hình, khắp thế giới truyền đi những hình ảnh của cuộc tấn công khủng bố lần thứ ba vào nước Pháp tính từ cuối năm 2015 đến nay.
Con số được ghi nhận vào buổi sáng hôm sau về thiệt hại nhân mạng là 84 người chết, trong đó có 10 trẻ em. Số bị thương là 202 người đang được điều trị ở các bệnh viện, một tỷ lệ lớn của con số này là những trường hợp nặng 52 người, với 25 người phải dùng máy trợ sinh.
Sáng ngày 15 tháng 7, Tổng thống Francois Hollande tuyên bố trên truyền hình quốc gia , «Một lần nữa sự kinh hoàng đã đổ lên nước Pháp. Tôi quyết định rằng tình trạng khẩn cấp dự định sẽ chấm dứt vài ngày 26 tháng 7 sẽ được gia hạn thêm 3 tháng nữa.»
Tình trạng khẩn cấp mà ông Tổng thống Pháp vừa kéo dài chỉ mới ít giờ trước đó, trong cuộc phỏng vấn truyền hình truyền thống mỗi ngày Quốc khánh, ông đã cam kết sẽ không được gia hạn thêm sau ngày 26 tháng 7. Sắc lệnh ban hành tình trạng khẩn cấp trên nước Pháp đã được ban bố từ cuối năm 2015, sau vụ khủng bố ở Paris làm 130 người thiệt mạng.
Chiếc xe Renault chở kem
và tên khủng bố bị
quá khích hóa cấp tốc
Hắn ta tên là Mohamed Lahouaiej Bouhlel, một người cư trú ở địa phương. Cái tên trên những giấy tờ căn cước bên trong cabin chiếc xe vận tải màu trắng hiệu Renault lỗ chỗ những lỗ đạn, bên cạnh xác của người lái xe cho thấy hắn phải là một người gốc Ả rập hay Trung đông theo Hồi giáo.
Đúng thế, Mohamed Lahouaiej Bouhlel, 31 tuổi, làm nghề lái xe giao hàng, là thường trú nhân Pháp, quốc tịch Tunisia.
Theo kênh truyền hình M6 TV của Pháp, Bouhlel đã đậu chiếc xe tải này trên đại lộ La Promenade des Anglais, từ trước khi con đường này bị đóng không cho xe cộ đi vào trong ngày lễ. Chiếc xe đã đậu ở đó gần 9 tiếng đồng hồ trước giờ xảy ra vụ khủng bố. Khi bị cảnh sát hỏi, hắn nói chiếc xe chở kem đi giao và được họ để yên mà không khám xét xe. Mặc dù xe vận tải nặng không được phép vào thành phố trong những ngày lễ và Chủ nhật, các xe giao hàng được miễn trừ.
Chiếc xe vận tải Renault 19 tấn dùng vào việc giết người được hắn thuê từ một garage ở Saint Laurent du Var gần phi trường Nice cách đó ít ngày.
Ngoài chuyện là người Tunisia và mang cái tên Mahomed, những gì mà cảnh sát và hàng xóm của Bouhlel biết được về hắn ta không phủ hợp với chân dung của một tên khủng bố Hồi giáo cuồng tín.
Thế cho nên khi IS lên tiếng nhận trách nhiệm về cuộc tấn công, nhiều người đã nghĩ rằng Nhà nước Hồi giáo… nhận vơ.
Bouhlel là khách quen của cảnh sát Pháp, tuy nhiên các án tích trong vòng 6 năm gần đây trong hồ sơ của hắn chỉ có những vụ trộm cắp, sử dụng vũ khí và vài màn ẩu đả, bạo lực. Mới hồi tháng 3 vừa rồi , tại tòa án ở Nice, Bouhlel, đã lãnh bản án 6 tháng tù treo về tội vác cả một cái pallette bằng gỗ đập một tài xế khác. Nguyên nhân vụ ẩu đả chỉ là «road rage» trên đường.
Luật sư được tòa chỉ định cho hắn hồi đó, ông Corentin Delobel, nói ông không thấy bất cứ dấu hiệu quá khích hóa nào ở Bouhlel. Công tố viên Francois Molins của thành phố Paris cũng nói Bouhlel chưa từng có tên trong danh sách các phần tử Hồi giáo quá khích phải theo dõi.
Bouhlel sống trong Quartier des Abattoirs – Khu Lò mổ, ở ngoại ô Nice. Khi cảnh sát đến lục soát nơi ở của hắn, họ được hàng xóm mô tả tên sát nhân này có ba con và đang trong thủ tục ly dị, là kẻ có tánh khí thất thường, khoái rượu và gái hơn thánh đường Hồi giáo.
Cha của Bouhlel, hiện sống ở Tunisia cũng nói, «Những gì tôi biết về nó là nó chẳng cầu nguyện, chẳng đến thánh đường, chẳng có liên hệ nào với tôn giáo cả.»
Người hàng xóm của Bouhlel ở Nice xác nhận hắn ta không giữ chay trong tháng Ramadan.
Ông Mohamed Mondher Lahouaiej Bouhlel cho biết thằng con của ông có máu điên, dễ nổi cơn, và mỗi khi lên cơn khùng, hắn đập phá không chừa thứ gì chung quanh hắn. Ông kể với kênh truyền hình BFM, «mỗi lần hắn lên cơn, chúng tôi đưa nó đến bác sĩ, bác sĩ phải cho thuốc.» Ông còn cho các phóng viên báo chí xem chứng từ điều trị bệnh tâm thần của thằng con.
Ông Bouhlel cũng nói thằng con đã bốn năm nay không về Tunisia và cũng chẳng liên lạc gì với gia đình ông.
Thông báo của IS, mà Âu châu gọi là Daesh, viết: «Người thực hiện hoạt động chết người ở Nice, nước Pháp, là một chiến sĩ của Nhà nước Hồi giáo.»
Aamaq, một hãng thông tấn được biết đến là cánh tay tuyên truyền của IS, cũng dẫn một nguồn tin an ninh, nói kẻ thực hiện cuộc tấn công «thi hành một hoạt động đáp ứng với các lời kêu gọi nhắm vào các mục tiêu của nhửng quốc gia đang liên minh chiến đấu chống Nhà nước Hồi giáo.
Tuy nhiên, thông báo này của IS không có nghĩa là cuộc tấn công khốn nạn đó được IS tổ chức mà chỉ xác nhận nó được IS chuẩn nhận và là thành tích của họ.
Không có bằng chứng gì về việc IS biết về cuộc tấn công trước khi nó xảy ra.
Tôi đã có được vật liệu
Trên chiếc xe tải, ngoài xác của Mohamed Lahouaiej Bouhlel, cảnh sát còn tìm được hai khẩu súng tự động – một cây Kalashnikov (AK) và một cây M16 cùng một khẩu súng ngắn, nhiều lựu đạn và đạn dược.
Cảnh sát chống khủng bố còn đã được một tin nhắn rợn người trong chiếc điện thoại của hắn: «Tôi đã có được vật liệu.»
Không hiểu chữ «vật liệu» chỉ những vũ khí này hay chiếc xe vận tải.
Hai năm trước, các thủ lãnh IS đã từng ra lệnh cho những kẻ ủng hộ bọn khủng bố này «cán chết» những «thằng Pháp bẩn thỉu.» Abu Mohammed al Adnani thúc giục các tín đồ ở các nơi, những người hưởng ứng Nhà nước Hồi giáo, tấn công các công dân Phương Tây ở Pháp, Anh và Mỹ.
Với các chứng cớ tìm được trong xe và sau cuộc lục soát nơi ở của Bouhlel, giả thuyết về một nhóm khủng bố có liên hệ với IS đã lên kế hoạch cuộc tấn công dần có vẻ đáng tin hơn. Cảnh sát cũng đang chắp lại những thông tin đây đó về nhóm khủng bố này khi họ thẩm vấn 5 kẻ tình nghi là đồng bọn của Bouhlen mà họ bắt giữ trong cuộc càn quét ở Nice ngày hôm sau.
Theo ông Bernard Cazeneuve thì Bouhlel «có vẻ như đã bị quá khích hóa rất nhanh chóng.» Một trong các hàng xóm của người vợ nay đã ly thân của Bouhlel cho hay, «Mohamed chỉ mới bắt đầu đến một thánh đường (Hồi giáo) từ tháng 4.» Nếu quả thật là như vậy thì IS giỏi quá, chưa đầy 3 tháng đã đào tạo được một cảm tử quân thánh chiến!
Vài ngày trước vụ tấn công, Bouhlel vào một hãng cho thuê xe vận tải và nói với họ, «Tôi muốn chiếc nặng nhất mà công ty có.»
Các điều tra viên Pháp ghi nhận từ các video của những các camera an ninh, Bouhlel đã lái xe qua lại đại lộ Promenade des Anglais nhiều lần hôm 12 và 13 tháng 7, chắc là để nghiên cứu địa hình.
Ngay trước cuôc tấn công, Bouhlel bất ngờ gọi về nhà cho đứa em trai 19 tuổi. Hắn gửi cho thằng em một tấm cảnh chụp ở Nice với vài người bạn Pháp, Jabeur Bouhlel kể, “Anh ấy gửi cho tôi một tấm selfie và nói với tôi anh ấy rất sung sướng và mọi thứ đều bình thường.»
Tờ The Telegraph của Anh cho hay trước đó, Bouhlel đã bán chiếc xe của hắn, rút sạch tiền trong băng và gửi về cho thằng em 84 ngàn Bảng Anh – một món tiền quá lớn đối với một tài xế xe tải giao hàng ở Pháp.
Những người anh hùng
trong cơn hoảng loạn
Sự hoảng loạn diễn ra khi chiếc xe vận tải lao vào dòng người, bản năng sinh tồn đã quyết định phản ứng của con người và làm yếu đi hoạt động của trí tuệ. Người ta chỉ biết hò nhau chạy, và xô nhau chạy, mà không biết vì sao phải chạy, và chạy đi đâu. Cả đến một số nhân viên công lực, mặc dù không chạy, cũng chỉ biết hô dân chạy.
Đó là những gì đã diễn ra trên đại lộ Promenade des Anglais lúc 10 giờ 30 đêm 14 tháng 7.
Nhưng cũng có những hành động anh hùng, quên mình mà nếu không có những người anh hùng đó, thảm kịch còn lớn hơn nhiều.
Ông Michael Zarzycki cùng với bà vợ chứng kiến sự việc từ ban công của khách sạn Westminster, kể:
«Có một người chạy xe mô tô đã định nhảy lên chiếc xe tải, nhiều người ở khách sạn nói anh này còn giựt cửa chiếc xe… nhưng anh ta nắm không chắc nên ngã xuống và bị cuốn vào bánh xe. Chắc anh ấy không sống nổi. «
Một nhà báo tình cờ có mặt trên ban công ở một ngôi nhà nhìn ra đại lộ còn ghi được hình ảnh dũng cảm của một người lái xe mô tô này.
Trong video được nhà báo Richard Gutjahr đưa lên mạng sau đó, người ta thấy người lái mô tô đã chạy xe song song với chiếc xe tải, anh tăng tốc độ để đến được phía trái cabin chiếc xe tải và nhảy khỏi chiếc mô tô, để chạy theo, cố leo lên được chiếc Renault.
Richard Gutjahr kể lại với thông tấn AFP rằng chiếc xe vận tải chạy rất chậm, không nhanh và bị người lái mô tô đuổi theo…»
«Người lái mô tô định bắt kịp chiếc xe tải và còn cố mở cửa xe tải bên phía tài xế, nhưng anh ta ngã xuống và rơi vào bánh chiếc xe tải.»
Trong cuộc phỏng vấn của mạng Meduza, Gutjahr kể rằng những gì anh chứng kiến ở Nice «như một cảnh trong phim ảnh.»
Một người qua đường khác cũng là một anh hùng. Các nhân chứng kể lại rằng anh đã nhảy vào cabin xe và giằng khẩu súng của tên khủng bố.
Dân biểu Pháp Eric Ciotti, người có mặt trên promenade des Anglais nói với đài Europe 1 ông thấy trong lúc người ta bỏ chạy, một người đã nhảy lên chiếc xe tải «để cố dừng chiếc xe lại.»
Trong số những người hùng đêm hôm ấy còn phải kể đến một số cảnh sát Pháp, những người đã chạy đuổi theo chiếc xe, những người dọc bên đường đã bắn vào xe và đặc biệt là một nữ cảnh sát viên.
Ông Eric Ciotti nói có một nữ cảnh sát viên «hết sức can đảm». Người cảnh sát này đã nhảy lên phía trước chiếc xe tải «và lúc ấy là lúc cảnh sát đã có thể dừng chiếc xe.»
Ông Ciottt nói «tôi sẽ không bao giờ quên vẻ mặt của ngươi nữ cảnh sát đã chặn tên sát nhân.»
Có hai người cảnh sát đã bắn chết tên sát nhân.
Cảm tử quân mới tuyển mộ
quá nhanh, vũ khí mới tìm
quá dễ và quá rẻ
Trước đây, để gây ra chết chóc và tạo sự kinh hoàng, bọn khủng bố Hồi giáo phải cần đến hai thứ.
Một là những cảm tử quân thánh chiến. Bọn cảm tử này phải là những tín đồ cuồng tín nhất. Nhưng đưa được bọn này xâm nhập các quốc gia thù địch không dễ. Chúng sẽ bị nhận diện và bắt giữ ngay.
Để giải quyết khó khăn này, IS đã tuyển mộ và «cực đoan hóa» (radicalize) những cảm tình viên nằm ngay trong lòng kẻ địch. Công việc đó không dễ.
Thứ cần đến sau đó là vũ khí. Các đai chất nổ đã trở thành biểu hiệu của những tên đánh bom liều chết.
Nhưng với mạng lưới an ninh tinh vi và dầy dặc hiện nay, để có được chất nổ, chế tạo được chất nổ và đưa được chất nổ đến được mục tiêu cũng rất khó .
Vụ khủng bố ở Nice cho thấy IS đã giải quyết được cả hai trở ngại đó.
Khả năng của IS để «cực đoan hóa» cấp tốc một cư dân hợp pháp trở thành một tên khủng bố cuồng tín chỉ trong vòng vài tháng, như trường hợp của Mohamed Lahouaiej Bouhlel là một sự kinh hoàng với nước Pháp nói riêng và thế giới nói chung.
Sáng kiến dùng xe vận tải làm vũ khí cũng sẽ được học tập và bắt chước ở nhiều nơi khác.
Mà có thể, đó không phải là sáng kiến của Bouhlel. Hắn chỉ «học tập và phát huy» sáng kiến của tên khủng bố nội địa Martin Couture-Rouleau ở Saint-Jean-sur-Richelieu, tỉnh bang Quebec, Canada năm 2014. Rouleau, một thanh niên Quebec 25 tuổi đã dùng xe lao vào hai quân nhân Canada, giết chết một người trước khi hắn bị cảnh sát bắn chết.
Việc kiểm tra, chận đứng được những cuộc tấn công kiểu này là chuyện không thể thực hiện được.
Bộ trưởng Nội vụ Pháp Bernard Cazeneuve khi kêu gọi những thanh niên Pháp tỉnh nguyện tham gia lực lượng an ninh với tư cách trừ bị đã nói về vụ khủng bố ở Nice:
“Không có vũ khí nặng hoặc chất nổ được sử dụng. Hệ quả là chấn thương mà tội ác khủng khiếp này đã gây chấn động sâu đậm cho người dân Pháp và nhấn mạnh đến sự khó khăn khổng lồ của cuộc chiến chống khủng bố.»
“Chúng ta đang đối đầu với những người dễ bị lay động bởi những thông điệp (của IS), thực hiện các hành vi cực kỳ bạo động mà không cần phải tham gia chiến đấu hoặc được huấn luyện.»
Đỗ Quân tổng hợp