Viola Desmond, người phụ nữ đứng lên tranh đấu cho quyền của người da đen ở tỉnh bang Nova Scotia đã được vinh danh trên tờ giấy bạc mới 10 đô-la của Canada.
Tổng trưởng Tài chánh liên bang Bill Morneau và Thống đốc Ngân hàng Canada Stephen Poloz hôm 8/3 đã công bố tờ giấy bạc $10 mới trong một buổi lễ tổ chức tại Thư viện trung ương Halifax.
Bà Wanda Robson 91 tuổi – em của Viola Desmond – là người được vinh hạnh cùng kéo tấm vải phủ trên bản thiết kế lớn của tờ giấy bạc mới, trước khi được trao tặng tờ giấy bạc có kích thước thật.
Ông Bill Morneau đã trao tặng bà Robson tờ giấy bạc mới và nói: “Bà nên biết rằng tờ giấy bạc này chưa được lưu hành cho đến cuối năm nay, nhưng bà đang giữ tờ giấy bạc cho riêng bà. Nó nói lên quyền bình đẳng tại quốc gia này”.
Tờ giấy bạc được thiết kế theo chiều dọc, cũng có hình ảnh của Viện bảo tàng nhân quyền Canada tại Winnipeg, và một phần của Hiến chương về Quyền và Tự Do.
Viola Desmond là hạt giống trong phong trào dân quyền Canada. Ngày 8/11/1946 trong khi chờ đợi chiếc xe được sửa chữa tại garage, Desmond lúc đó 32 tuổi, đến xem phim tại Rạp Roseland ở New Glasgow, N.S.
Cô đã bị cảnh sát lôi ra khỏi rạp và bỏ tù vì ngồi vào khu “chỉ dành cho người da trắng” trong rạp. Thời đó, người da đen chỉ được ngồi ở trên lầu.
Bà Desmond bị buộc tội gian lận tỉnh bang 1 xu thuế – thuế sai biệt giữa giá vé dưới nhà và trên lầu – mặc dù Desmond đã yêu cầu trả phần sai biệt. Desmond được thả ra sau khi ngồi tù 12 tiếng, trả tiền phạt 20 đô-la và 6 đô-la chi phí tòa án.
Desmond – qua đời năm 1965 – thường được mô tả như “Rosa Park của Canada”, mặc dù hành động của Desmond xảy ra 9 năm trước khi Rosa Park được nhiều người biết tới với hành động từ chối rời chỗ ngồi trên một xe buýt ở Alabama, Mỹ.
Những nỗ lực tranh đấu cho nhân quyền của Desmond ít được chú ý. Nhưng trong những năm gần đây, tên của bà được đặt cho bến phà Halifax, hình ảnh bà được lên tem bưu chính Canada, và đang có những kế hoạch đặt tên đường ở Montréal, Halifax và một công viên ở Toronto.
Phải 63 năm sau, Nova Scotia mới có lời xin lỗi dành cho Desmond. Bà là người da đen đầu tiên – và là phụ nữ không thuộc hoàng tộc đầu tiên – có hình trên tờ giấy bạc đang lưu hành.
Russell Grosse, giám đốc điều hành Trung tâm Văn hóa người da đen ở Novia Scotia nói: “Việc ra mắt tờ giấy bạc mới này gởi đến các hậu duệ người Phi châu một thông điệp rằng Canada cuối cùng đã chấp nhận chúng tôi”.
Theo Ngân hàng Canada, trường hợp Desmond là thách thức pháp lý được biết đến đầu tiên về chống phân biệt chủng tộc, phát sinh từ một phụ nữ da đen ở Canada. Sự phân biệt chủng tộc này đã chấm dứt một cách hợp pháp tại Nova Scotia năm 1954, một phần nhờ vụ án Desmond.
Chelsea Clinton – con gái cựu tổng thống Bill Clinton – viết trên Twitter: “Điều này thật hơn cả đáng yêu… Thật nóng lòng muốn thấy tờ giấy bạc $10 mới khi tôi đến thăm Toronto vào tháng tới”.
