Chiếc điện thoại thông minh nay ngày càng trở thành một vật bất khả ly thân của nhiều người. Vậy mà mới đây có một trường nội trú vừa cho thực hiện một cuộc thí nghiệm xã hội hết sức độc đáo: cấm sử dụng điện thoại thông minh đối với tất cả học sinh và giáo viên.
Trường Buxton, một trường trung học nội trú với 57 học sinh tại thị trấn Williamstown thuộc khu vực tây bắc tiểu bang Massachusetts, luôn tự hào là một cộng đồng mà mọi người gần gũi thân thiết, nơi mà các bữa ăn theo kiểu gia đình với mọi người ngồi quây quần quanh bàn ăn và học sinh và giáo viên cùng chung sức làm các công việc lặt vặt từ rửa chén đến lau nhà.
Nhưng đến khi chiếc điện thoại thông minh trở thành một vật nằm gọn trên tay mọi người thì các giáo viên nói rằng ý thức cộng đồng trong các sinh hoạt của trường học bị sói mòn.
Các học sinh thường nhìn chăm chú vào màn hình ngay trong những bữa ăn và thậm chí trong lớp học, nơi mà chiếc điện thoại bị cấm sử dụng. Các giáo viên trở nên mệt mỏi chán chường vì phải đảm nhiệm thêm vai trò của người giám sát xem xét những vụ vi phạm việc sử dụng các thiết bị điện tử. Sau giờ học các em thường rút về phòng ngay để chơi với chiếc điện thoại cũng như gửi tin nhắn thay vì tụ tập trong phòng sinh hoạt chung với các bạn khác. Khi trận đại dịch Covid-19 xảy ra năm 2020 và trường học đóng cửa trong ít tháng, các lớp học được học qua trực tuyến và tình trạng “nghiện” điện thoại lại càng trở nên trầm trọng hơn.
Theo nhận xét của một giới chức của trường, các học sinh ngày càng tách rời ra khỏi cuộc sống thực trong khi chiếc điện thoại trở thành thế giới riêng của các em. Xu hướng này lại được tiếp tục sau khi các em đã quay trở lại trường.
Hồi cuối năm ngoái, các giới chức của trường nhận ra rằng họ cần phải làm điều gì đó để thay đổi sau khi một học sinh đã thu và phát trực tiếp một vụ học sinh đánh nhau. Vụ ẩu đả này được nhiều học sinh theo dõi trên mạng xã hội và đã trở thành một đề tài xào xáo trong trường. Các giới chức nhà trường đã phải tổ chức các buổi hội thảo là có nên đưa ra lệnh cấm sử dụng điện thoại thông minh hay không. Nhiều học sinh nghĩ rằng nhà trường sẽ không thực sự làm điều đó – và việc tước đi chiếc điện thoại khỏi tay của các em là điều không thực tế.
Nhưng điều tưởng không xảy ra đó đã xảy ra. Bắt đầu vào khoá học mùa thu, các em học sinh không được phép mang điện thoại thông minh vào trong khuôn viên trường, và các giáo viên đồng ý không sử dụng chúng. Thay vào đó, tất cả sẽ được nhận chiếc điện thoạn Light Phone với các chức năng căn bản nhất để liên lạc khi cần thiết. Quy định mới này khi vừa đưa ra đã tạo ra một tình trạng hỗn loạn. Các học sinh la lối và than oán. Riêng các cha mẹ thì có người bênh kẻ chống.
Sau hai tháng thực hiện, nay các học sinh đã phần nào quen với cuộc sống không có mạng xã hội và tin nhắn. Mặc dù đây là biện pháp có thể các nhà giáo dục của những ngôi trường khác có mơ chắc cũng không dám áp dụng, nhưng đây là bài học rất hữu ích cho mọi người chứ không riêng gì các nhà giáo dục.
Theo ý kiến của một em học sinh lớp 10, không có chiếc điện thoại kể ra cũng có phần bất tiện và đôi khi khó chịu, chẳng hạn như khi muốn coi video nhưng lại không thể. Tuy nhiên, dần dà em đã quen với việc không phải lúc nào cũng dán mắt vào màn hình. Và điều thú vị là khi thấy các bạn học sinh khác đi dạo quanh khuôn viên trường mà mắt không nhìn xuống điện thoại của họ như trước đây nữa.
Một em học sinh nữ lớp 12 khác thì nói rằng em cảm thấy nhẹ nhõm. Giờ đây em có thể đi dạo thảnh thơi trong sân trường hay học bài mà không bị quấy rối bởi các thông báo từ điện thoại và áp lực phải trả lời tin nhắn được gửi tới từ các bạn khác.
Các giáo viên nói rằng họ cũng phải điều chỉnh lại thói quen của họ. Có người trước đây quen để chiếc điện thoại thông minh trên bàn khi đang dạy học, và đôi khi lại ghé mắt nhìn và xem thử coi có điều gì đang xảy ra ở thế giới ngoài kia không. Nay thì người giáo viên đó chú tâm hơn trong việc giảng dạy và không còn bị chia trí bởi những gì đang xảy ra ở bên ngoài lớp học.
Nhà trường cho biết họ sẽ thực hiện các cuộc khảo sát học sinh và giáo viên trong suốt năm học để đánh giá xem lệnh cấm sử dụng điện thoại thông minh đang diễn ra như thế nào. Trong cuộc khảo sát đầu tiên, được thực hiện vào tháng 9 vừa qua, các học sinh nói rằng lệnh cấm không đến nỗi tệ lắm như họ lo sợ lúc đầu. Các giáo viên thì cho biết các em học sinh tỏ ra tập trung hơn trong các bài giảng trong lớp học.
Các học sinh vẫn có thể sử dụng máy tính bảng và đồng hồ thông minh trong một số trường hợp nhất định. Máy chụp ảnh kỹ thuật số cũng được cho phép. Tất cả các học sinh có thể giữ lại máy tính cá nhân, và được phép truy cập mạng xã hội bằng thiết bị này. Ý tưởng về quy định cấm sử dụng điện thoại thông minh không hẳn là với mục đích hoàn toàn cắt đứt sinh hoạt của học sinh ra khỏi với thế giới bên ngoài, nhưng là để tạo cơ hội khó khăn hơn cho các em có thể truy cập vào mạng internet bất cứ lúc nào từ thiết bị điện tử nằm sẵn trong túi quần của các em.
Nhà trường bảo đảm là các cha mẹ và học sinh vẫn có thể liên lạc được với nhau khi cần, do đó họ đã cung cấp loại điện thoại căn bản Light Phone. Thiết bị này chỉ có hai chức năng là gọi và gửi tin nhắn nhưng không truy cập được vào internet, không có máy chụp ảnh hoặc các ứng dụng khác. Mà ngay chính chức năng gửi tin nhắn cũng cố tình được thiết kế để chỉ hoạt động ở mức tối thiểu, theo ý kiến của nhiều học sinh thì nó chậm quá và các em khi cần gửi đi tin nhắn thì cũng chỉ vài chữ mỗi lần chứ không hơn.
Công ty Light Phone cho biết phần đông người sử dụng loại điện thoại này là những người trẻ muốn kiểm soát việc sử dụng điện thoại của họ có chủ đích hơn. Nhiều cha mẹ nay cũng chú ý tới loại điện thoại này cho con em của họ. Buxton là trường học đầu tiên cộng tác với công ty trong cuộc thí nghiệm nói trên.
Nhưng câu hỏi nhiều người đang muốn biết là liệu các học sinh trường Buxton có tiếp tục duy trì thói quen tốt này khi các em trở về nhà trong dịp nghỉ hè hay khi bước chân vào đại học hay không.
Hiện ngày càng có nhiều em nhỏ và thanh thiếu niên đang phải khó khăn đối phó với vấn đề sức khoẻ tâm thần, và các chuyên gia y tế khuyên là các em nhỏ từ 8 tuổi trở lên cần được khám về chứng rối loạn lo âu. Mạng xã hội và tình trạng bắt nạt trên mạng ảo được chứng minh là có giữ vai trò trong việc làm trầm trọng thêm vấn đề sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên, từ các chứng bệnh như lo lắng đến rối loạn ăn uống.
Nhiều chuyên viên y tế cũng khuyến khích các trường học khác nên áp dụng biện pháp cấm sử dụng điện thoại thông minh như trường Buxton. Các chuyên gia này nói rằng điều không thực tế và không công bằng khi người ta muốn các em học sinh tự giám sát việc sử dụng điện thoại thông minh của các em mà không có sự giúp đỡ từ nhà trường.
Tuy nhiên cũng phải nói rằng trường Buxton có thể thực hiện được lệnh cấm này là vì họ là trường nội trú tương đối nhỏ. Nhà trường có thể thi hành được các quy định trên ngay cả sau khi hết giờ học. Tuy nhiên, các cha mẹ và các giới chức điều hành trường học ở những nơi khác có thể lấy đó làm ví dụ khi cho thử nghiệm các chính sách thực tế hơn để tách rời học sinh xa khỏi chiếc điện thoại thông minh của các em.
Trong một lần được về nhà nghỉ cuối tuần dài bốn ngày gần đây, các em học sinh được phép mang theo điện thoại thông minh trong chuyến đi. Nhiều em cảm thấy kỳ lạ khi nhận lại chiếc điện thoại. Một bà mẹ cho biết con trai bà nói với bà rằng em cảm thấy chiếc điện thoại thông minh của em cài đặt quá nhiều ứng dụng. Em cắt bớt từ bốn ứng dụng và trò chơi xuống chỉ còn hai, và nói rằng em cảm thấy vui khi quyết định bớt bỏ đi những thứ ấy.
Một em khác cho biết em cảm thấy sống vui vẻ hơn vì ít ghé vào mạng xã hội hơn. Em nghĩ rằng em biết tự nhận thức nhiều hơn và hy vọng việc không bị lệ thuộc vào chiếc điện thoại thông minh sẽ có lợi hơn cho em trong năm đầu đại học. Em không biết là rồi đây có trở lại với thói quen cũ là khư khư ôm lấy chiếc điện thoại thông minh suốt ngày như trước đây hay không, nhưng em hy vọng là sẽ không.
Cuộc thí nghiệm của trường Buxton cho thấy không có điện thoại thông minh người ta vẫn có thể sống hạnh phúc vui vẻ, và có phần hơn là khác. Nhưng thành thật mà nói chiếc điện thoại thông minh mang lại nhiều sự tiện lợi cho cuộc sống nếu người ta biết sử dụng nó một cách có tự chủ. Mất đi sự tự chủ đó và để mình phải bị lệ thuộc, thì không cứ gì điện thoại thông minh mà bất kỳ thứ gì khác trong đời sống, cũng sẽ kéo chúng ta lạc vào trong mê lộ đến không thể tìm được lối ra.
Huy Lâm