Trong phiên họp ngày 28/02, Hội đồng Thành phố Ottawa đã chấp thuận đề nghị của Trung tâm Người Việt Canada đặt tên góc Tây-Nam của giao lộ Preston và Somerset là công trường Sài Gòn (Saigon Square).
Để đạt được thành quả này, ông Lê Duy Cấn và Trung tâm Người Việt Canada cộng với sự hỗ trợ của các hội đoàn người Việt Quốc gia đã nỗ lực vận động liên tục với các nghị viên và cộng đồng sắc tộc bạn trong hơn một năm qua.
Học vấn và nghề nghiệp
Ông Lê Duy Cấn, sinh năm 1944 tại Hưng Yên. Sau khi Cộng sản nhuộm đỏ miền Bắc, ông theo gia đình di cư vào Nam tháng 2, 1955. Học trung học đệ nhất cấp ở trường Nguyễn Trải, đệ nhị cấp tại trường trung học Chu Văn An và du học Canada với học bổng Colombo vào năm 1963.
Năm 1967, tốt nghiệp Cử nhân Hóa học, trường Bách khoa, Viện Đại học Montreal.
Năm 1969, Cao học Hóa học, đại học McMaster, Hamilton, Ontario và năm 1970, cũng ở Viện đại học này, ông Lê Duy Cấn hoàn tất học trình Cao học Kinh tế. Chín năm sau, năm 1979, ông Lê Duy Cấn được Viện đại học Toronto trao văn bằng Tiến sĩ kinh tế.
Từ năm 1973 đến năm 2005, trong 32 năm ròng rã, ông Lê Duy Cấn là chuyên viên kinh tế của chính phủ Canada.
Hoạt động Cộng đồng
Ông Lê Duy Cấn là đồng sáng lập viên và là Chủ tịch Hội Ái Hữu Việt Kiều Toronto, tiền thân của Hội Người Việt Toronto nhiệm kỳ 1972-1973.
Sau khi được chính phủ Canada tuyển dụng và trở thành công chức, ông rời Toronto và chuyển nơi cư trú về thủ đô Ottawa. Từ năm 1977 đến năm 1980, ông đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Hội Người Việt Ottawa-Hull.
Sau khi rời Hội Người Việt Ottawa-Hull, ông Lê Duy Cấn giữ chức vụ Tổng Thư Ký Liên Hội Người Việt Canada (LHNVC) nhiệm kỳ 1980-1982 và là đồng sáng lập viên tổ chức này. Từ năm 1982 đến năm 2014, là Ủy Viên Ngoại Vụ của LHNVC.
Ông Lê Duy Cấn còn là đồng sáng lập viên: Tổ chức Văn Hoá Việt Ottawa, Chương Trình Phát Thanh Hồn Việt (Ottawa) (năm 1984), Trung Tâm Gia Cư Văn Lang (National Capital Vietnamese Canadian Non-Profit Housing Corporation), Ottawa (năm 1992).
Từ năm 1988 đến 1992, ông là Chủ tịch Ủy ban Phối hợp Bảo trợ Người Việt Tỵ Nạn Canada, Đồng trưởng Dự án Đài Kỷ Niệm Việt Nam, tượng đài Mẹ bồng con, Ottawa (1990-1995), và từ năm 2005 là Trưởng Dự án Viện Bảo Tàng Thuyền Nhân. Tuy nhiên, rất tiếc, dự án này đã bị gián đoạn từ cuối năm 2013 cho tới nay vì những vấn đề liên quan đến Liên hội và Trung tâm Người Việt Canada.
Trong 3 năm, từ năm 2007-2010, ông Lê Duy Cấn là Điều hợp trưởng Chương Trình Tới Bờ Tự Do. Chương trình này được thiết lập để bảo lãnh 278 đồng bào tỵ nạn lưu lạc tại Phi Luật Tân.
Tiến trình vận động Công trường Sài Gòn (Saigon Square)
Vùng Centretown Ottawa là khu vực có trụ sở của Liên hội Người Việt Canada (từ năm 1987 tới năm 2014) và là nơi có văn phòng Trung tâm Người Việt Canada (từ năm 1987 cho tới nay). Tại vùng này có Chinatown và Little Italy. Hai con đường chính, Somerset St. West và Preston St., ngoài tên chính thức, còn có tên tiếng Hoa là Đường Nhân Giai (Somerset St. West) và Corso Italia (Preston St.) .
“Năm 2013, cựu nghị viên thành phố Ottawa, bà Diane Holmes, đơn vị Somerset, và trụ sở của Trung Tâm còn tọa lạc tại 249 Rochester St. nằm trong khu vực này. Sau khi tham khảo các thành viên trong Hội đồng Quản trị Trung tâm lúc đó, tôi có hỏi bà Holmes xem bà có ủng hộ đề nghị cho con đường này thêm một tên tiếng Việt không. Bà Holmes trả lời bà sẵn sàng ủng hộ nhưng để bà hỏi nhân viên thành phố phụ trách vấn đề này trước. Sau đó bà cho tôi biết thành phố Ottawa đã hủy bỏ chủ trương đặt hai tên cho mỗi con đường như đường Somerset St. W. và đường Preston nhưng nếu xin đặt tên một công viên hay một công trường (square) thì có thể được”, ông Lê Duy Cấn, cho biết.
“Tuy nhiên, sau đó, bà Holmes đã từ giã chính trường trước khi Trung tâm xúc tiến đề nghị đặt một tên Việt Nam cho một công viên hay một công trường tại vùng Centretown”.
Năm 2014, bà Catherine McKenney đắc cử chức vụ nghị viên thành phố, đại diện cư dân vùng Somerset, thay thế bà Diane Holmes.
“Sau khi làm việc với bà một thời gian, và được biết chắc chắn bà ủng hộ cộng đồng người Việt, vào tháng 12, 2016, tôi tham khảo ý kiến bà về đề nghị nhằm đặt tên ngã tư Somerset và Preston, nơi có Đài Kỷ Niệm Việt Nam và tượng “Mẹ bồng con” là Saigon Square, với mục đích ghi nhận sự đóng góp của người Việt tỵ nạn Cộng sản vào sự phát triển của thành phố Ottawa. Bà Catherine McKenney đồng ý ngay, nhưng bà phải hỏi nhân viên thành phố xem việc này có trở ngại gì đối với chính sách của thành phố không, và bà cũng cho biết tôi cần phải hỏi ý kiến của các hội đoàn trong vùng này, trong đó có Dalhousie Community Association, Little Italy Business Improvement Association, Chinatown Business Improvement Association” ông Lê Duy Cấn nói.
“Sau khi nhân viên thành phố xác nhận đề nghị này không có gì trái ngược với chủ trương của thành phố, tôi bắt đầu tham khảo các hội đoàn do bà McKenney đề nghị.
Công việc này đòi hỏi hơn 1 năm mới hoàn tất vì các hội đoàn này cần phải hỏi ý kiến hội đồng quản trị của họ trước khi quyết định”.
“Do có quen biết với ông Mike Powell, Chủ tịch Dalhousie Community Centre, và cô Grace Xin, Giám đốc Điều hành Chinatown Business Improvement Association, nên cả hai tổ chức này hoàn toàn ủng hộ chúng tôi. Riêng Little Italy Business Improvement Association, tôi phải gặp Hội đồng Quản trị của hiệp hội này để trình bầy về đề nghị nêu trên và đã được tổ chức này đồng ý sẽ hỗ trợ. Ngoài ra, một số hội đoàn trong cộng đồng người Việt vùng Ottawa cũng yểm trợ đề nghị đặt tên Saigon Square: Cộng đồng Người Việt Tự Do Vùng Ottawa, Hội Người Việt Cao Niên Ottawa, Hội Cựu Quân Nhân Quân Lực Việt Nam Cộng Hoà Vùng Ottawa, và Tổ Chức Văn Hoá Việt Ottawa”, ông Lê Duy Cấn cho biết thêm.
Cuối tháng 10, 2017, công việc tham khảo các hội đoàn trong vùng hoàn tất.
Sau đó, ông Lê Duy Cấn đã liên lạc với văn phòng bà Catherine McKenney để chuẩn bị hồ sơ đệ trình Ủy ban Dịch vụ Bảo vệ và Cộng đồng (Community and Protective Services Committee) của thành phố cứu xét. Ngày 22/02, Ủy ban này thông qua đề nghị đặt tên Saigon Square và chuyển yêu cầu này lên Hội đồng Thành phố Ottawa. Trong phiên họp ngày 28-2-2018, đề nghị của Trung tâm Người Việt Canada được Hội đồng Thành phố, trong đó có Đô trưởng và 23 nghị viên chấp thuận.
“Theo yêu cầu của thành phố Ottawa, chúng tôi sẽ phải tìm một khối đá (boulder) và đặt một tấm bia tưởng niệm bằng đồng (brass) để đặt lên khối đá này. Tất cả các chi tiết như kích thước của tảng đá, vị trí để tảng đá, cách trình bầy, và những hàng chữ trên tấm bảng đều phải được đệ trình lên Uỷ Ban Dịch vụ Bảo vệ và Cộng đồng cứu xét. Theo dự trù, việc đặt tên Công Trường Sài Gòn tại Ottawa sẽ được thưc hiện vào cuối tháng 4, nhân dịp Tưởng niệm Ngày Quốc Hận 2018”- ông Lê Duy Cấn nói.
Để có kinh phí thực hiện công trình này, hôm chủ nhật 25/03, Trung tâm Người Việt Canada đã phối hợp cùng Hội Người Việt Cao Niên Canada, Hội Qựu Quân Nhân QLVNCH vùng Ottawa, Tổ chức Văn hoá Việt và Cộng đồng Người Việt Tự Do Ottawa đã tổ chức buổi họp mặt gây quỹ cho Saigon Square tại Trung tâm Cộng đồng McNabb.
Trong 46 năm hoạt động Cộng đồng, qua nhiều vị trí, có những lúc những khó khăn, và tất nhiên, cũng có những va chạm không thể tránh, nhưng ông không bỏ cuộc và bây giờ ở tuổi 74, ông Lê Duy Cấn, vẫn chưa dừng chân, hãy còn rong ruổi trên con đường phục vụ Cộng đồng.