Nói một cách hoa mỹ, tổng động viên là huy động sức người, đặc biệt ở đây là huy động sức trai trong toàn dân phục vụ mục tiêu chiến tranh. Nói một cách trần trụi, tổng động viên là hình thức vét người. Vét ở đây có nghĩa tận dụng mọi thành phần nam đinh như “thả lưới cào đáy sông” vét tất cả những gì có thể, từ những loài cá tôm cho đến thủy sinh bò bằng chân như cua, còng, các loại thân mềm sò, hến, ốc… tất cả đều bị vét hết.
Thời gian trôi đi… Lâu lắm không thấy người ta nói đến lệnh tổng động viên bởi chiến tranh (trên diện rộng) càng ngày càng trở nên không cần thiết. Cơ bản, chiến tranh càng lúc càng lỗi thời. Nó không còn là câu trả lời thỏa đáng cho các xung đột chính trị xã hội. Xưa chiến tranh luôn bị nên án, nay nó càng bị tẩy chay rõ rệt hơn. Bất luận dưới danh nghĩa nào, tổng động viên thường để lại những dư âm không tích cực. Thông thường tổng động viên áp dụng trong các trường hợp quốc gia gặp nạn, buộc phải huy động sức người vì tổ quốc đang lúc lâm nguy. Ngoài ra tổng động viên còn là cách vét nhân lực tham chiến tại một nước khác; tuy nhiên, nếu có, hiện tượng này thường mang tính hỗ trợ, bảo an, tham chiến với đồng minh hoặc thực hiện những biện pháp ngăn cản các âm mưu dã man của thành phần độc tài, diệt chủng…
Mới đây nhất Nga (theo lệnh của Putin) công bố sẽ tổng động viên bán phần (partial mobilization) thực chất chẳng khác gì tổng động viên là mấy nhằm vét thêm trai tráng duy trì cuộc chiến tại Ukraine. Tình thế rõ ràng đang vô cùng bất lợi cho Nga nhưng Putin xem ra hoàn toàn mất bình tĩnh. Với Putin mọi cái bây giờ chỉ còn một mục tiêu duy nhất: Bằng mọi giá, giấc mộng cướp trắng Ukraine không thể thất bại. Rằng nếu có phải đốt rụi bản đồ nước Nga phục vụ cho mục tiêu ngu ngốc này ông ta nhất định sẽ làm!
Khi chiến tranh Ukraine nổ ra, người ta đã thấy rõ những tai ương khốn khổ phủ trùm lên mảnh đất hiền hòa hiếu khách này. Vâng. Khi dân Ukraine thấm thía hậu quả của cái gọi là ý thức hệ hoang tưởng Xã hội Chủ nghĩa, họ thừa hiểu mình đang sống trong nỗi lo một ngày đẹp trời nào đó Kremlin sẽ xua quân xâm chiếm. Họ thừa biết Nga vĩnh viễn không bao giờ rũ bỏ tư tưởng Cộng sản. Hơn nữa, trải qua những năm tháng hằn học vật vã, quan sát kỹ, thật ngây thơ khi cho rằng các mầm mống Cộng sản tại Nga có thể diệt trừ tận gốc. Tại sao? Bởi các thành phần nuôi chí phục thù thực chất là một bè lũ Tư bản Đỏ bòn rút tận xương tủy tài nguyên quốc gia, cồng kềnh một bộ máy cai trị bóp ngẹt những tư tưởng đấu tranh đang lúc còn trong trứng nước.
Tham lam và nhan hiểm, năm 2014 Nga theo lệnh của Putin đã thôn tính Crimea – Một vị trí chiến lược rất quan trọng. Ỷ mình nằm trên một mỏ dầu khổng lồ, Nga tin rằng lúc nào cũng có tiền, có sức mạnh trong khi Châu Âu gần như không thể “cai sữa” năng lượng hóa thạch do Nga cung cấp. Từ dầu thô cho đến khí đốt, Nga cầm chắc một thế mạnh đòn bẩy tha hồ lũng đoạn; đó là lý do giải thích tại sao Nga không đánh Kyiv vội. Nhưng khi Ukraine nộp đơn gia nhập NATO Putin liền lấy cớ Nga bị đe dọa. Trước khi tấn công Ukraine, Putin nghĩ (theo bổn cũ) Ukraine sẽ rụng rời tay chân khi Nga xua đoàn chiến xa nghiền nát những cánh đồng hướng dương tiến thẳng vào Kyiv, hai hôm sau tất cả sẽ ngợp trời những cờ xí, trống phách.
Người tính không bằng Trời tính. Putin không có những cận thần đủ can đảm để nói thẳng, nói thật. Quả nhiên thế, chẳng lẽ với một hệ thống tình báo được trang bị tài trợ bao nhiêu tiền của song Putin không nhận ra Ukraine ráo riết chuẩn bị đối phó cho một cuộc xâm lược trên qui mô rộng? Hay do Putin quá độc tài, quá cứng đầu, quá võ đoán nên không ai dám nói thật. Khi Ukraine tuyên bố nộp đơn gia nhập NATO, Putin giận tím mặt, ngùn ngụt lửa căm phẫn hạ lệnh bắt Kyiv phải quỳ xuống trên hai đầu gối. Tướng tá Nga không ai dám hé môi. Lệnh ban ra. Thế giới chỉ biết cầu may, nhiều người tiên đoán Kyiv nghe tiếng rống oai nghiêm của Kremlin sẽ vội vã co vòi, đầu hàng. Ai dè, mọi cái cuối cùng đã xảy ra ngược lại. Thiên hạ nín thở, lo lắng. Từng ngày, từng ngày một, thế mạnh thắng như chẻ tre của quân Nga từ từ bị chậm lại, Phương Tây và đồng minh gần như nín thở theo dõi.
Vì không ai dám nói thật, nói thẳng nên Putin hoàn toàn mù tịt các thông tin chính sự tại Ukraine? Vì sợ hãi nên tướng tá của Putin tiếp tục lấy giấy gói lửa với hy vọng một phép lạ nào đó sẽ xảy ra? Họ lấy nói dối nuôi sợ hãi, sau đó lấy sợ hãi nuôi nói dối, cứ thế, tình thế càng lúc càng bất lợi cho quân đội Nga nhưng Putin vẫn chẳng hay biết gì vì tin tức ông ta nhận được đều là tin khống?
Kém cỏi về cương lĩnh, thiếu khả năng điều binh, ý chí và lòng quân lỏng lẻo hời hợt, cộng thêm mớ tài vặt thạo trò bóp méo lèo lái thông tin của Kremlin cuối cùng Chiến dịch Hành quân Đặc biệt SMO (Special Military Operation) của Putin liên tục gặp phải những khó khăn. Tuy nhiên tại Nga các loa truyền thông không ngớt tăng cường các chiến dịch bưng bít thông tin. Vận tốc tiến quân vào Kyiv lúc đầu hứa hẹn những nhánh nguyệt quế vàng vì Phương Tây còn chùng chình. Tuy nhiên sau mấy tháng đầu hung hăng hùng hổ, tình thế đổi thay khá bất ngờ vì (lẽ ra) các thành phần cõng rắn cắn gà nhà thân Nga sẽ nổi dậy tiếp tay với quân đội Nga tuyệt nhiên chẳng thấy mống nào. Có lẽ các thành phần này hiểu rõ ý chí lòng dân Ukraine đã thể hiện quá rõ. Họ thà chết chứ nhất định không để con cháu hậu thế lâm cảnh vết xe đổ đi theo Chủ nghĩa Cộng sản trong quá khứ.
Càng đánh mới thấy Nga hóa ra chỉ là con cọp giấy. Cuối cùng một thảm kịch đã xảy ra với giấc mộng: Luộc đỏ Kyiv như luộc ghẹ của Putin. Kyiv hóa ra không phải là một con ghẹ. Kyiv là một khối thép. Hàm răng của Kremlin xưa nay chỉ gặm càng ghẹ nay vập vào khối thép ấy mới giật mình. Mặc cho bom thả, đạn bắn, đốt phá và cày xới, quân dân Ukraine xem ra không nhụt chí. Họ chiến đấu bằng trái tim, bằng tinh thần ái quốc, bằng tất cả những gì họ có với tâm niệm Ukraine sẽ hy sinh, sẽ tận lực, sẽ thà chết tuyệt nhiên không đầu hàng bỏ cuộc. Điều này đã khiến nhiều binh lính Nga tỉnh thức. Họ thấy mình sai. Ít nhất cuộc chiến họ cầm súng hy sinh vì nó cuối cùng là một cuộc chiến hoàn toàn phi nghĩa.
Thế là người ta (dân Nga) bắt đầu hoài nghi. Một “chiến dịch hành quân đặc biệt” bảo vệ chính nghĩa lẽ ra phải chiến thắng dễ dàng chứ đâu thể sa lầy, nhây nhưa mãi. Khổ. Putin là nhà độc tài chính hiệu. Ông ta đầy tham vọng. Và Ukraine, sân sau của Nga đâu thể ưỡn ngực NATO như cái gai chọc thẳng vào mắt Putin. Thế là lẽ ra ở cái tuổi 69 Putin nên tập trung vào xây dựng hình ảnh một vị lãnh tụ thương dân, yêu nước; đằng này ông ta nghĩ mình còn khả năng lãnh đạo để gây ra một tội ác mới. Nhưng không, món quà sinh nhật thứ 70 ông ta nghĩ sẽ thuộc về mình cuối cùng trở thành cái quai thép khiến ông từ nay mỗi lần há miệng sẽ mắc quai, đau đớn khó chịu vô cùng!
Cạn người, cạn nhân lực, quân Nga buộc phải rút lui. Vâng. Khi kéo vào Ukraine người ta chỉ biết đến kịch bản sau ba hôm Kyiv sẽ đầu hàng. Không ai ngờ khi mở tráp ra mới thấy kịch bản đã bị đánh tráo, thực tế gai góc khó nuốt hơn họ tưởng. Lòng dân Ukraine ngùn ngụt khí thế chiến đấu. Khi quân Nga tháo chạy để lại hàng núi những thiết bị quân sự, chiến xa, xe quân dụng, đạn dược, máy móc, điện đài… Putin giận lắm nhưng không thể thu quân từ bỏ ý định xâm lăng Ukraine (phần lớn do danh dự mặt mũi).
Cay cú đến mất ăn mất ngủ, Putin nghiến răng nghiến lợi tuyên bố chỉ trong một thời gian thật ngắn kế hoạch huy động 300.000 lính dự bị dốc vào cỗ máy chiến tranh (ai cũng bảo rồi ra sẽ là một cỗ máy ăn hại đái nát) hiện đang sa lầy tại Ukraine. Nói là làm, Putin bất chấp mọi hậu quả. Dù được nhiều chuyên gia (phe nhà lẫn phe địch) khuyến cáo Putin vẫn không tin hành động của ông là hành động của kẻ đã bị dồn vào ngõ cụt.
Bài báo ‘Everything has collapsed’: Russia’s draft tanks small businesses được AFP đăng tải mô tả khá rõ lệnh động viên lần này của Putin (gọi là tổng động viên bán phần nhưng thực chất nó là một dịp vét người). Kinh tế Nga gặp nhiều khó khăn sau khi Nga bị cấm vận. Nay với lệnh vét người này, kinh tế Nga càng trở nên u ám tối tăm hơn. Vâng. Người ta không thể lạc quan, cứ đà này kinh tế Nga sẽ sụp đổ.
Đọc kỹ bài báo mới thấy khổ cho dân Nga. Làn sóng người bỏ Nga chạy sang các nước láng giềng đã trở thành nỗi ám ảnh thực sự. Trong tình thế tăm tối hoảng hốt ấy, không ai còn tâm trí gì nghĩ đến chuyện làm ăn. Chiến sự ác liệt xảy ra tại Ukraine nhưng tại Nga nỗi ám ảnh phủ trùm lên mọi ngõ ngách đời sống.
Sinh viên trong độ tuổi quân dịch bỏ học. Thanh niên tìm mọi cách thoát khỏi Nga. Chủ các doanh nghiệp cỡ nhỏ lo lắng đào đâu ra nhân lực cho các kế hoạch sản xuất. Người dân không còn tâm trí để ăn chơi, hưởng thụ. Thậm chí các hình thức giải trí lành mạnh cũng bị ảnh hưởng. Chất xám bị chảy máu. Cuối cùng bám víu vào guồng máy điều hành đất nước (dưới sự điều khiển của một nhà độc tài quá đỗi chủ quan) chỉ còn lại bọn tư bản đỏ, những thành phần bị tẩy não, ăn cây nào rào cây nấy, tín thác mù quáng Putin chính là vị lãnh tụ tài ba sáng suốt nhất.
Dân Nga chẳng thể làm gì được ngoài việc xuống đường biểu tình. Tất nhiên họ sẽ phải đối diện với một hệ thống cảnh sát (chìm lẫn nổi) với khả năng chuyên môn nghiệp vụ cao, cộng với một hệ thống luật (rừng) bị lũng đoạn nặng nề, loa truyền thông Nga lại giỏi tài bóp méo sự thật; người dân Ukraine đang đứng trước những thử thách cao tày núi. Mọi nỗ lực của NATO và Phương Tây không giúp gì cho họ được. Thậm chí thái độ “kèo trên” của Mỹ và NATO càng khiến người dân Nga thêm khổ vì Putin bị gài vào thế kẹt, rút quân ra khỏi Ukraine thời không được trong khi mọi cái đang trên bờ vực bức tử, Ukraine không bao giờ đàm phán với Putin nữa. Rằng Kyiv chỉ đối thoại với Kremlin khi Putin bị loại ra!
Vâng. Thế đấy. Không biết lệnh tổng động viên bán phần, vét đủ 300.000 lính Nga có thành công? Và nếu như thành công, liệu Putin có thể lật ngược thế cờ? Kyiv liệu có thể sẽ trụ lại được? Và mùa đông 2023 liệu có là một địa ngục trần gian với nhiều lính Nga? Hay Putin liệu sẽ thoái vị vì dân Nga cuối cùng đã đồng loạt đứng lên tố cáo ông đã đẩy họ (và con cháu họ) vào bước đường cùng tối tăm tồi tệ nhất…
Nguyễn Thơ Sinh