Bác sĩ Nguyễn Văn Bảo
Lời nói đầu:
Kinh Thi (ca dao Trung quốc trước thời của Khổng tử) có 300 thiên. Mỗi thiên có nhiều bài cùng một đề tài, tổng cộng chừng một ngàn bài.
Kinh Thi có ba loại thơ. Thơ Phong và thơ Nhã là những bài ngụ ý dạy đời và nhiều bài hiện còn rất phổ thông. Thơ Tụng gồm những bài ca cho triều đình và miếu đường, đã lỗi thời vì chỉ xưng tụng những mẫu mực của thời phong kiến nhất là nhà Chu. Cả ba loại Phong, Nhã và Tụng đều xúc tích, cô đọng tới độ, nhiều bài, nếu không có chú giải (của Mạnh tử và Chu Hy) thì không thể hiểu nổi.
Loạt bài này gồm những thiên chưa lỗi thời trong toàn bộ Kinh Thi mà Con Cò đã dịch.
Kinh Thi dùng thể thơ cổ phong. Vì vậy cổ phong là thể thơ lý tưởng để dịch. Nếu dịch bằng thể lục bát hoặc song thất lục bát thì hồn thơ và mức cô đọng, xúc tích, của Kinh Thi sẽ dễ bị mờ nhạt (dùng một câu 6,7, hoặc 8 chữ để dịch một câu chỉ có 3, 4, hoặc 5 chữ).
Thơ cổ phong phân làm ba loại: Phú, Tỷ và Hứng.
Phú là những bài nói rõ tên, rõ việc.
Tỷ là những bài thấy việc hư hỏng đương thời mà không dám nói rõ, chỉ dùng lối so sánh để̉ diễn đạt một ý kín đáo.
Hứng là những bài mượn vật, mượn việc để nói lên ý chính.
Tỷ và Hứng khác nhau ở chỗ Tỷ thì mượn vật, mượn việc làm thí dụ mà không nói rõ ý chính, còn Hứng thì mượn vật, mượn việc để nói rõ ý chính.
THIÊN THỨ 79
KINH THI
Bài 1
Thanh nhân
Thanh nhân tại Bành
Tứ giới bang bang
Nhị mâu trùng anh
Hà thượng hồ ngao tường
Bài 2
Thanh nhân tại Tiêu
Tứ giới tiêu tiêu
Nhị mâu trùng kiều
Hà thượng hồ tiêu diêu
Bài 3
Thanh nhân tại Trục
Tứ giới đào đào
Tả tuyền hữu trừu
Trung quân tác hảo
Chú giải:
Thiên này thuộc phú.
Thanh nhân: người ở đất Thanh (đất Thanh cách rất xa Hoàng Hà). Bành,Tiêu, Trục: tên của 3 vùng tại Hoàng Hà. Tứ giáp: 4 con ngựa mặc giáp. Bang bang: rong ruổi mãi. Nhị mâu: 2 loại mâu. Trùng: rất nhiều. Anh: tua màu đỏ trang sức ở đầu cây mâu. Ngao tường: Đào đào: rỡn chơi. Tiêu tiêu: vũ dũng. Kiều: cái mấu ở mũi cây mâu (để treo tua đỏ). Tả, Hữu: người ngồi đánh xe bên tả và bên hữu của chủ tướng. Trung quân: chủ tướng ngồi giữa xe.
Ý chính:
Trịnh Văn công ghét Cao Khắc bèn sai đem binh từ đất Thanh đi phòng ngự rợ Địch ở bờ sông Hoàng Hà. Đã lâu không có giao chiến mà không rút quân về triều. Hàng ngày chỉ diễu binh vui chơi. Quân lính nhớ nhà đào ngũ rất nhiều; phần còn lại thì đùa rỡn vui chơi. Dân nước Trịnh khinh ghét việc ấy nên làm bài thơ châm biếm này. Thiên này chê lối xử trí vụng về của Trịnh Văn công. Nếu Cao Khắc có tội thì cách chức hoặc giết đi. Nếu tiếc tài của hắn thì giáng chức rồi cải hóa hắn chứ sao lại cho hắn dẫn đại quân ra vùng xa xôi hẻo lánh trong thời bình, để lòng quân chán chường mà tan rã. Như vậy thì giữ nước sao nổi?
Lời bàn của ConCò:
Thiên này rất thâm thúy và hàm xúc (không có chú thích của Chu Hy thì không hiểu hết ý chính trình bày ở trên) và sau gần 3000 ngàn năm mà vẫn còn đầy ý nghĩa.
Tình hình quân sự ở bán đảo Cao Ly ngày nay cũng giống như vậy. Biên giới phân chia Bắc và Nam Cao Ly chỉ cách Hán Thành (thủ đô Nam Hàn) hơn 20 dặm. Sợ Bắc Hàn tràn xuống hoặc pháo kích Hán Thành nên Mỹ phải đồn trú 50 ngàn binh ở đó đã hơn 60 năm rồi. Qúa tốn phí? Làm bia đỡ đạn cho Nam Hàn ư? Không có cách nào để giải quyết sao? Nước Mỹ siêu cường mà hơn 60 năm nay không áp đặt nổi một vùng phi quân sự dài chừng 100 míles do Liên Hiệp quốc kiểm soát hay sao? Gần đây Donald Trump đã làm được gì ngoài việc chửi lộn với gã vô lại Kim J Un bằng những lời lẽ khiếm nhã làm nhục quốc thể. Trump càng sủa Ủn càng đe dọa thử bom nguyên tử. Hai chó sủa nhau giúp vui cho thiên hạ! Sau cùng, Putin chỉ đe cấm vận rồi Tập Cẩm Bình phụ họa là Ủn co vòi không dám thử bom nguyên tử nữa. Điều này chứng tỏ lời nói của Putin và Tập Cẩm Bình hữu hiệu gấp trăm lần lời nói làm xàm của Trump!!!!
THIÊN THỨ 79
Con Cò
Bài 1
Quân Thanh
Quân Thanh trấn Bành
Tướng quần xe ngựa.
Rừng mâu tua tủa,
Hoàng Hà lính du hành.
Bài 2
Quân Thanh trấn Tiêu
Ngựa xe oai vệ
Mũi mâu vô kể.
Hoàng Hà lính tiêu dao
Bài 3
Quân Thanh trấn Trục
Giáp mã diễu chơi
Tả xung hữu phục.
Chủ tướng hề bật cười