Trận bão số 9 Molave khủng khiếp tại miền Trung hôm 28/10/2020 vừa qua gây thiệt hai vô cùng nặng nề cả về người lẫn tài sản của dân chúng 7 tỉnh phía Bắc Trung bộ (Quảng Bình, Quảng Trị, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam. Quảng Ngãi, và Thừa Thiên-Huế). Nói chung, tỉnh nào cũng thiệt hại ngoài sức tưởng tượng của con người, nhưng Quảng Bình và Thừa Thiên-Huế là hai nơi “rốn lũ” nên dân chúng bị thiệt hại về tài sản nặng nhất, còn Nghệ An và Quảng Nam bị thiệt hại về nhân mạng đáng sợ nhất vì có nhiều núi. Nhất là Quảng Nam, đa số núi đá đều pha lẫn với đất bở bời rời nên khi có mưa lũ lớn, đất hóa thành bùn, làm sạt lở, quăng cả khoảng núi xuống vùi lấp xóm làng bên dưới, dân chạy không kịp. Sau đây chúng ta thử xem 3 xã tiêu biểu là Trà Leng, Trà Vân và Trà Don thuộc huyện Nam Trà My, trong đó có những xóm (tiếng Quảng Nam gọi là “nóc”) bị đất đá vùi lấp, “xóa sổ” không còn lại nhà cửa hoặc vết tích…
Ngày kinh hoàng của dân chúng xã Trà Leng
Ông Sơn, 56 tuổi, là một trong 33 người sống sót sau vụ lở núi san thành bình địa “nóc Ông Đề” ở thôn 1, xã Trà Leng huyện Nam Trà My trưa 28/10. – (“Nóc” tiếng Quảng Nam và Quảng Ngãi là “xóm”. Ví du “nóc” Ông Đề, “nóc” Ông Lục, “nóc” Tất Ngát…vv..là tên các xóm để gọi cho tiện. Nhiều khi một “nóc” chỉ có vài ba căn nhà nhưng cũng có “nóc” đông như một ngôi làng nhỏ.- ĐD).
Trước khi bão Molave đổ bộ (bão số 9, rất khủng khiếp; bây giờ là bão Goni, số10, đang tàn phá ở Philippines, có thể vào tới Phú Yên, Khánh Hòa hôm 2/10/2020). Dân chúng (gồm 14 gia đình) trong “nóc ông Đề” chọn hai ngôi nhà kiên cố nhất thôn là nhà ông Nguyện Thành Sơn và nhà ông bí thư xã Lê Hoàng Việt để trú ẩn. Tiếng gió bão cấp 12 bắt đầu rít lên, quần thảo, khiến không ai dám đi ra ngoài. (Trong cơn bão này, do núi sập, thôn 1 xã Trà Leng có 53 người gặp nạn, trong đó có ông Lê Hoàng Việt bí thư xã, chủ ngôi nhà dân chúng đến tạm trú nói trên).
Đến 12 giờ trưa 28/10, ông Sơn nghe tiếng động ằm âm từ trong lòng đất, “ai cũng tưởng là giếng sấm, không ngờ là tiếng núi lở”. Ba tiếng đồng hồ sau, gió ngớt, đàn ông trong nóc ra suối khuân đá để ngăn dòng nước chảy vào nhà. Một số người còn dùng điện thoại di động quay cảnh nước trên núi đang ầm ầm đổ xuống.
Ông Sơn ngước nhìn ngọn núi Pa Ranh cách nhà ông khoảng 100 mét, thấy cây cối rung chuyển, nghiêng ngả, vội la lên: “Chạy, chạy bà con ơi”. Đất đá, bùn, nước, cây cối…, từ trên núi ầm ầm đổ xuống. “Chúng ập lên nóc (xóm) giống như đợt sóng, xô đẩy nhà cửa, cuốn mọi thứ trôi đi, cho đến khi đụng đá núi mới chịu dừng”, ông Sơn kể.
Khi đất đá tạm im, nước chảy về suối, ông Sơn lúc này đã bị đẩy đi khoảng 30 m, bò dậy, đầu óc choáng váng. Thấy một cánh tay giơ lên khỏi đất bùn, ông cào bới, lôi một cô gái bị gãy chân ra, đặt trước một trại nuôi gà chưa bị vùi lấp. Để lại cho cô gái chiếc áo mưa, ông dặn có ai đến thì kêu lên, rồi tiếp tục đi cứu người.
Ông Sơn cố gắng tìm vợ con nhưng không thấy. Sáng hôm sau, thi thể vợ con ông được người trong thôn tìm thấy dưới vài mét bùn đất lẫn cây cối.
Một nhân chứng khác kể lại sự việc là anh Hồ Văn Kim. Gia đình anh sống ở “nóc ông Đề”tại thôn 1 xã Trà Leng huyện Nam Trà My. Lúc nghe tiếng ầm ầm liên tiếp, anh biết có chuyện chẳng lành nên giục vợ con chạy khỏi nhà, còn anh thì khoác áo mưa, theo hướng tiếng động ầm ầm, tiếng người la hét mà chạy đến. Nhiều trai làng cũng chạy tới cùng lúc, cố bới đất đá, lôi người còn sống ra.
“Người chết thì để đó, phủ bạt, phải đi tìm người sống đã”, anh Kim kể, tay vân vê vết máu dính trên vạt áo, vết máu của những người được anh cứu.
Suốt buổi chiều 28/10 đến mờ sáng 29/10, anh Kim và trai làng dùng thân cây tre làm đòn khiêng, dùng võng thay cáng cứu thương, khiêng được mấy người từ nơi sạt lở đến Trạm Y tế xã Trà Leng. Khiêng đi bộ 15 km, mỗi lượt đi về mất 3 tiếng, họ phải băng qua hàng chục chỗ sạt lở, cây đổ rạp chắn đường, để tìm lối ra quốc lộ 40B. Người đi trước cầm rựa phát cành, mở lối cho đoàn người khiêng võng đi phía sau.
Cách nơi họ sống 50 km, hơn 200 bộ đội quân khu 5, bộ đội địa phương và dân quân…, bổ từng nhát cuốc san gạt các điểm sạt lở, chặt cây mở đường để tiếp cận hiện trường. Trung tâm Y tế Bắc Trà My chuẩn bị xe và cáng cứu thương, dọn giường bệnh, sẵn sàng chỗ nằm cho những người được cứu hộ.
14h30 hôm sau tức 29/10, đoàn người cùng anh Kim ra được tới đầu quốc lộ 40B, cách hiện trường sạt lở 15 km thì gặp bộ đội đang mở đường vào. Anh Kim ngồi phịch xuống, như trút được gánh nặng vì biết những người bị thương sẽ được cứu.
Gương mặt chưa hết bàng hoàng sau vụ sạt lở, anh Hồ Quốc Khánh, thôn 1 xã Trà Leng, nhớ lại: “Trưa hôm qua (tức 28-10-2020.- ĐD) trời mưa to, tôi cùng một số dân chúng đứng ở hiên nhà, thấy nước trên đỉnh núi sạt xuống nên dùng điện thoại quay. Vừa giơ máy lên thì nghe tiếng động lớn nên hô nhau bỏ chạy”.
Lúc 8 giờ tối, anh Khánh trở lại hiện trường thì phát hiện 3 thi thể bị đè dưới cây rất to. Không thể lôi các nạn nhân ra, anh đành lấy bạt tấp lại vì trời tiếp tục mưa. Sau đó, anh tìm thấy hai cháu bé bị gãy chân và cố sức đưa các cháu ra khỏi hiện trường.
Anh Khánh nói: “20 năm sống ở đây, chưa khi nào tôi thấy cảnh sạt lở kinh khủng như lần này”.
Khu “nóc ông Đề” tại thôn 1 xã Trà Leng được hình thành cách đây 20 năm. Nhiều người là họ hàng với nhau nên đa số đều họ Hồ. Ông Đề nói: “Trong số mất tích, có 6 nạn nhân là anh em nhà tôi”. (Ông Hồ Văn Đề chính là người lớn tuổi được gọi tên là “nóc ông Đề” tức “xóm ông Đề”). Ba hôm trước (26/10), ông Đề cùng vợ lên nương thu hoạch lúa. Hai ông bà ở lại chòi. Sáng 29/10, thu hoạch lúa xong trở về nhà, họ chứng kiến cả thôn đã trở thành bình địa. Con trai ông bà tử vong trong đống đổ nát.
Ngồi lặng lẽ khi hàng trăm người đang tìm kiếm 13 nạn nhân còn mất tích, chị Hồ Thị Hòa, 20 tuổi, mắt đỏ hoe, thất thần. Chị đang học nghề ở TP Tam Kỳ thì nhận được hung tin, bèn trở về làng sáng 29/10 nhưng không thấy nhà mình đâu. Tất cả chỉ còn là một bãi bùn đất, gạch đá, cây cối ngổn ngang. Cha, mẹ, em gái và con trai chị mất tích trong đó. Gia đình cậu, dượng của chị cũng bị vùi lấp. – (Bị nước cuốn hoặc bị đất đá vùi lấp chưa tìm thấy xác thì gọi là mất tích. Sự thực, có thể họ cũng đã tử vong). Chị Hòa thất vọng khi nhìn thấy dân làng cố đào bới đống đổ nát và thấy những người nằm dưới đó đều đã chết.
Khi núi lở, chị Trần Thị Phi Yến cùng 4 con nhỏ đang ở nhà ông Lê Hoàng Việt, bí thư xã Trà Leng để trú bão. Nghe tiếng đất nổ, cây đổ, chị và các con chạy ra ngoài thì bị nước và bùn cuốn trôi, đẩy vào chân núi. 3 con lớn của chị mất tích, cháu nhỏ còn lại bị gãy chân. (Gia đình ông Lê Hoàng Việt bí thư xã, chủ căn nhà cũng tử vong do bị núi sạt lở vùi lấp).
Sáng hôm sau, dân làng tìm thấy thi thể một trong 3 con mất tích của chị. Chôn cất xong đứa con xấu số, chị thất thểu cõng đứa con gái út bị gãy chân, vừa đi vừa khóc 15 km ra quốc lộ 40B để chờ xe cấp cứu cho con. Cháu rất ngoan, gãy chân đau đớn vô cùng mà không khóc.
Cách nóc ông Đề 2 km, ở thôn 2 xã Trà Leng cũng xảy ra sạt lở đất chiều 28/10, vùi chết ông Hồ Đắc Thái, 56 tuổi. Chị Hồ Thị Hoài, con gái ông Thái, khóc và kể rằng trước hôm bão, chị gửi hai con gái 5 và 8 tuổi về nhà bố mẹ đẻ, cách nhà chị khoảng 20 phút đi xe gắn máy. Căn nhà bố mẹ nằm kề xưởng gỗ của gia đình, vốn đứng vững qua bao mùa gió bão. Quanh đó, có khoảng hơn chục nóc nhà quần tụ.
Khi nghe “tiếng nổ bùng bùng liên tiếp như tiếng mìn phá đá từ phía nhà của cha mẹ, chị Hoài chạy băng qua những đoạn đường sạt lở, đến nơi đã thấy một phần của quả núi đổ xuống, đất đá, cây cối, bùn đất kéo sập ngôi nhà, vùi lấp cha mẹ chị. Nhiều người trong làng đào bới, tìm kiếm nạn nhân sống sót. Những người bị nạn được đưa đến tá túc tại một ngôi nhà tương đối còn trong thôn, trong đó kẹ chị bị gãy chân. Chị Hoài ngồi suốt đêm với hai con gái, không dám ngủ, chỉ mong trời mau sáng để đưa mẹ tới trạm y tế.
Chị Hoài kể lại rằng lúc khiêng cáng đi qua nóc ông Đề, nơi đã từng có 14 căn nhà thì bây giờ không còn dấu tích gì nữa.
Nói chung, ở xã Trà Leng huyện Nam Trà My có 53 người bị vùi lấp, trong đó có 14 người mất tích, 6 người tìm thấy thi thể, 33 người còn sống sót. Riêng ở xã Trà Vân cùng huyện Nam Trà My thì có 20 người gặp nạn, trong đó có 8 người tử vong đã tìm thấy thi thể và 12 người bị thương hoặc bị mất tích. Những con số này vẫn chưa được thống kê đầy đủ.
Xã Trà Don bên cạnh cũng tan hoang
Hơn 1 ngày vượt rừng sau vụ sạt lở, anh Đinh Văn Thượng (25 tuổi, người Bắc, quê ở Nam Định, gia đình vào làm ăn sinh sống ở miền Trung tại xã Trà Don cùng huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam vì có người quen ở đấy). Anh Thượng là công nhân xây dựng làm việc cho một công trình thuộc địa bàn xã Trà Len bên cạnh. Theo anh Thượng, vụ sạt lở xảy ra vào khoảng 14h 30 ngày 28/10.
Anh Thượng kể: “Lúc đó đang mưa như trút nước nên anh em được tạm nghỉ, ngồi chơi chuyện trò ở trong nhà, chờ hết mưa sẽ ra xây tiếp. . Căn nhà tụi em có 6 người, đó là căn nhả thuộc diện to nhất nhì xã Trà Leng nhưng bị thổi bay.
Tụi em không biết bằng cách nào mà sống sót. Sau đó tụi em đào bới tìm người thì bác chủ nhà đã chết. Em quá sợ hãi, bèn băng rừng qua xã Trà Dơn để về nhà”.
Anh Thượng cho hay, tại khu vực ngã ba xã Trà Dơn, nhiều nạn nhân bị thương đang được cấp cứu trước khi được xe đưa đến bệnh viện. Trong số các nạn nhân, có nhiều trẻ em. Các em phần lớn bị gãy chân và bị vùi lấp nhưng may mắn được người dân đào bới cứu sống.
Chị Trần Thị Hải (27 tuổi, cư ngụ tại xã Trà Don) là người vừa thoát chết từ đống đổ nát, được đưa ra bên ngoài. Chị Hải vẫn chưa hết kinh hoảng. Tay chị bồng đứa con gái Nguyễn Trần Sa Ny mới 4 tuổi. Bên cạnh đó là con gái lớn Nguyễn Trần Hà My, 6 tuổi, đang nằm trên chiếc cáng với một chân bị gãy ở đùi. Hà My nằm thiêm thiếp trên chiếc cáng, được dân chúng khiêng từ Trà Don ra ngã ba để chờ xe cấp cứu đưa lên bệnh viện.
Cô bé cứ nằm thiêm thiếp không hề khóc hay đau quá lịm đi không khóc được nữa. Không hiểu sống chết thế nào. Cả bà ngoại của bé cũng bị gãy chân và một bên xương bả vai, cùng nhiều người khác, nằm trên cáng để chờ xe cứu cấp tới đưa lên bệnh viện.
Chị Hải nói: “Cả nhà bị vùi lấp hết. Nổ một tiếng lớn rồi bị vùi lấp luôn. Cha chết rồi. Hai đưa con cũng bị vùi nhưng mọi người bới ra được. Mẹ cũng bới ra được. Chồng tôi đang ở trong đó đào bới với mọi người”.
Sạt lở tại “nóc ông Sinh”: Các cháu bé trở thành mồ côi khi cha mẹ tử vong
Ngày 28.10, giữa tiếng nổ lớn chen lẫn với mừa trên núi cao Nam Trà My, đất đá từ tren núi ầm ầm đổ xuống vùi lấp gia đình anh Đinh Văn Thiều và chị Vũ Thị Kim Hồng cùng nhiều người khác ở “nóc ông Sinh” xã Trà Vân. Ba cháu gái dễ thương con của anh chị Thiều bỗng chốc trở thành những đứa trẻ mồ côi tội nghiệp. Trong cơn bão lũ khủng khiếp (bão sô 9, Molave) tại 7 tỉnh Bắc Trung bộ vừa rồi, có những cháu bé hoặc học sinh đáng thương như vậy. Không có cha mẹ, không hiểu tương lai của các cháu rồi sẽ ra sao…
Đó là phận mồ côi cả cha lẫn mẹ, khi cha mẹ các cháu đã nằm lại giữa những lớp bùn lẫn đất đá ngổn ngang trong vụ sạt lở đau thương và mất mát ở Nam Trà My. Ba cháu bé này thoát chết do bị vùi lấp ở bên trên nên những người cứu hộ tìm thấy, cứu được. Còn cha mẹ và 2 em nhỏ của các cháu – trong đó có đứa em sơ sinh – thì bị vùi sâu trong bùn và đất đá nên tử vong…
Khi lớp đất đá ầm ầm đổ xuống ngôi nhà nhỏ của anh Đinh Văn Thiều và chị Vũ Thị Kim Hồng (ở “nóc Ông Sinh”, xã Trà Vân, huyện Nam Trà My) cả nhà anh chị Thiều cùng nhiều gia đình khác trong thôn đến tránh cơn bão số 9 tại đây. Có 8 người tử vong, 12 người khác bị thương nặng. Trong số những người bị thương được cứu thoát đó có 3 cháu gái con của anh Thiều và chị Hồng.
Cô giáo Lê Thị Hồng Thanh (xã Trà Nam, huyện Nam Trà My) kể: “Sáng sớm 29/10, ngay khi nghe tin sạt lở kinh hoàng ở các xã Trà Vân, Trà Leng và Trà Don, các nạn nhân bị thương được đưa đến Trung tâm y tế huyện Nam Trà My, chúng tôi lập tức đến đây để tìm cách hỗ trợ.
“Nhìn những cháu bé bỗng chốc mất cả cha lẫn mẹ mà thương thắt ruột. Có cháu mới chừng hơn 2 tuổi ngơ ngác giữa những người xa lạ, cứ khóc đòi mẹ nhưng cả ba lẫn mẹ của cháu đã mãi…”, cô giáo Hồng Thanh xúc động chia sẻ.
Cô Thanh nói: “Cháu lớn hơn học lớp 1, bị gãy chân, khi hỏi, cháu biết ba mẹ không còn nhưng ánh mắt thất thần chưa kịp cảm nhận nỗi đau quá lớn, nỗi mất mát vô bờ bến.
Cô giáo Thanh cũng cho biết cô đã mua sẵn cho các cháu bánh, sữa và quần áo để thay đổi. Các nhà hảo tâm cũng hỗ trợ bước đầu cho các cháu trong lúc bơ vơ. Cháu bé nhất mới 2 tuổi được các nhân viên y tế chăm sóc, dỗ dành, tìm đồ chơi cho chơi. “Có đồ chơi thì bé cũng chơi nhưng sau đó chợt nhớ mẹ lại khóc, trông thương lắm”.
Hiện tại, 2 cháu đang được chăm sóc tại Trung tâm y tế Huyện Nam Trà My cùng những nạn nhân bị thương trong vụ sạt lở. Riêng cháu bé học lớp 6 tên Đinh Thị Kim Hằng thì vẫn ở lại hiện trường vụ sạt lở để cùng dân chúng trên nóc Ông Sinh lo hậu sự cho bố mẹ và 2 em nhỏ của cháu đã mất. Đường từ đây lên đấy còn bị chia cắt bởi nhiều điểm sạt lở, khi nào việc hậu sự xong chúng tôi sẽ lên đón cháu sớm nhất để 3 chị em cháu được quây quần bên nhau. Mong các nhà hảo tâm quan tâm giúp đỡ hoàn cảnh đáng thương của các cháu mồ côi…”, cô Thanh nghẹn ngào.
Trước đó, khuya 28/10, lúc trời đang mưa to gió lớn do ảnh hưởng của bão số 9 thì xảy ra sạt lở đất kinh hoàng tại nóc ông Sinh (thôn 1, xã Trà Vân, huyện Nam Trà My) làm 8 người chết, nhiều người mất tích chưa tìm thấy xác.
Đoàn Dự